Bąblowica, popularnie – bąblowiec, to choroba pasożytnicza wywołana przez tasiemce, a konkretnie ich pęcherzowe postacie: tasiemca jednojamowego, występującego głównie u psów, oraz wielojamowego, występującego wśród lisów.
Bąblowica – przyczyny
Podobnie jak w przypadku wielu innych infekcji pasożytniczych, przebieg infekcji wspomnianymi tasiemcami jest złożony. Pasożyt ma cykl życia, który wymaga żywicieli ostatecznych i pośrednich. Żywicielami ostatecznymi są zwykle zwierzęta mięsożerne, takie jak psy, podczas gdy żywicielami pośrednimi są zwykle zwierzęta roślinożerne, takie jak owce i bydło. Ludzie funkcjonują jako przypadkowi gospodarze, ponieważ zwykle są ślepą uliczką dla cyklu infekcji pasożytniczych.
Cykl życia
Dorosły pasożyt zamieszkuje jelito cienkie żywiciela ostatecznego. W cyklu reprodukcyjnym najpierw uwalniane są jaja, które są wydalane z kałem żywiciela ostatecznego. Jajo jest z kolei połykane przez żywiciela pośredniego. Następnie wykluwa się ono w jelicie cienkim żywiciela pośredniego i uwalnia onkosferę, która przenika przez ścianę jelita i przemieszcza się przez układ krążenia do różnych narządów, w szczególności wątroby i płuc. Po zaatakowaniu tych narządów onkosfera przekształca się w cystę. Ta następnie powoli się powiększa, tworząc protoskoleksy. Żywiciel ostateczny zostaje zakażony po spożyciu mięsa zawierającego cysty zakażonego żywiciela pośredniego. Po spożyciu protoskoleksy przyczepiają się do jelita. Następnie rozwijają się w dorosłe pasożyty i cykl zaczyna się od nowa.
Objawy bąblowicy
Bąblowica jednojamowa charakteryzuje się bezobjawowym okresem inkubacji, który może trwać wiele lat, aż cysty pasożyta ewoluują i wywołają objawy kliniczne, w zależności od umiejscowienia i wielkości cyst oraz nacisku wywieranego na otaczające tkanki. W bąblowicy jednojamowej larwalne stadia pasożyta rozwijają się jako jedna lub więcej cyst, głównie w wątrobie i płucach, rzadziej w kościach, nerkach, śledzionie, mięśniach, ośrodkowym układzie nerwowym i oczach. Ból brzucha, nudności i wymioty często występują, gdy cysty rozwijają się w wątrobie. W przypadku zajęcia płuc objawy kliniczne obejmują przewlekły kaszel, ból w klatce piersiowej i duszność.
Bąblowica wielojamowa charakteryzuje się bezobjawowym okresem inkubacji trwającym 5–15 lat i powolnym rozwojem pierwotnej zmiany, zwykle zlokalizowanej w wątrobie. Zmiany mogą również obejmować inne narządy, takie jak śledziona, płuca i mózg, po rozprzestrzenieniu się pasożyta przez krew i układ limfatyczny. Objawy kliniczne obejmują utratę masy ciała, ból brzucha, ogólne złe samopoczucie i objawy niewydolności wątroby. Nieleczona bąblowica pęcherzykowa jest postępująca i śmiertelna.
Bąblowica – rozpoznanie i leczenie
Zarówno bąblowica jednojamowa, jak i bąblowica wielojamowa mogą być kosztowne i skomplikowane w leczeniu, czasem wymagają rozległej operacji lub długotrwałej terapii lekowej. O zastosowaniu leczenia należy decydować na podstawie wyników badań ultrasonograficznych torbieli. Leczenie może obejmować przezskórne leczenie torbieli bąblowca techniką PAIR (nakłucie, aspiracja, wstrzyknięcie, ponowna aspiracja), zabiegi chirurgiczne, leki przeciwinfekcyjne lub po prostu obserwowanie i czekanie.
Bąblowicę jednojamową rozpoznaje się za pomocą narzędzi obrazowych, takich jak ultrasonografia czy tomografia komputerowa, a jej potwierdzenie laboratoryjne opiera się na badaniach serologicznych.
Rozpoznanie bąblowicy wielojamowej opiera się na wynikach klinicznych i danych epidemiologicznych, technikach obrazowania, histopatologii lub wykrywaniu kwasów nukleinowych oraz serologii. Wczesna diagnostyka i radykalna operacja, a następnie profilaktyka przeciwinfekcyjna pozostają kluczowymi elementami. Jeśli zmiana jest ograniczona, radykalna operacja zapewnia wyleczenie. Niestety u wielu pacjentów choroba jest rozpoznawana w zaawansowanym stadium, a operacja paliatywna przeprowadzona bez niepełnego leczenia przeciwpasożytniczego lub z nim często skutkuje nawrotami.
Badania obrazowe
Rozpoznanie bąblowicy opiera się głównie na wynikach badań ultrasonograficznych lub innych technik obrazowania popartych dodatnimi wynikami testów serologicznych. U pacjentów seronegatywnych z obrazem wątroby zgodnym z bąblowicą do potwierdzenia rozpoznania przydatna może być biopsja cienkoigłowa pod kontrolą USG. Podczas takich zabiegów należy zachować środki ostrożności w celu kontroli reakcji alergicznych lub zapobieżenia nawrotom wtórnym w przypadku wycieku płynu.
Wykrywanie przeciwciała
Testy immunodiagnostyczne mogą być bardzo pomocne w diagnostyce bąblowicy, szczególnie w połączeniu z obrazowaniem, i powinny być stosowane przed metodami inwazyjnymi. Klinicysta musi mieć jednak wiedzę o charakterystyce dostępnych testów oraz informacje na temat pacjenta, aby zinterpretować wyniki testu. Fałszywie dodatnie reakcje mogą wystąpić u osób z innymi infekcjami tasiemcowymi, niektórymi innymi infekcjami pasożytniczymi, rakiem i marskością wątroby. Negatywne wyniki testu nie wykluczają bąblowicy, ponieważ niektórzy nosiciele cyst nie mają wykrywalnych przeciwciał. To, czy pacjent ma wykrywalne przeciwciała, zależy od fizycznej lokalizacji, integralności i żywotności torbieli larwalnej.