Azbestoza to proces rozlanego śródmiąższowego zwłóknienia płuc w wyniku ekspozycji na pył azbestowy. Azbest to nazwa nadana grupie naturalnie występujących minerałów, które są odporne na ciepło i korozję; są to między innymi włókna mineralne, takie jak chryzotyl, amozyt i krokidolit. Chryzotyl jest zdecydowanie najpowszechniejszym rodzajem włókna azbestowego produkowanego na świecie i odpowiada za praktycznie wszystkie komercyjne zastosowania azbestu w Stanach Zjednoczonych.
Skąd bierze się azbestoza?
Narażenie na azbest następuje poprzez wdychanie włókien zawieszonych w powietrzu w środowisku pracy, w powietrzu otoczenia w pobliżu fabryk przetwarzających azbest lub w powietrzu w pomieszczeniach mieszkalnych i budynkach zawierających materiały azbestowe. Silne narażenie na azbest może wystąpić w przemyśle budowlanym lub żeglugowym, szczególnie podczas usuwania materiałów azbestowych w celu renowacji, napraw lub rozbiórki. Pracownicy mogą być również narażeni na ekspozycję podczas produkcji i użytkowania wyrobów azbestowych (np. tekstyliów, płytek podłogowych, produktów ciernych, izolacji, innych materiałów budowlanych), a także podczas napraw samochodowych hamulców i sprzęgieł. Obecne przepisy regulują jednak, jak należy obchodzić się z azbestem, przez co problem występowania tej choroby drastycznie zmalał.
Powikłania azbestozy
Osoby palące z większym prawdopodobieństwem rozwijają przewlekłe zapalenie oskrzeli i obturacyjną chorobę płuc oraz są podatne na infekcje dróg oddechowych. Co więcej, osoby palące są narażone na wysokie ryzyko rozwoju raka płuc , ponieważ azbest i dym tytoniowy mają synergistyczne działanie rakotwórcze. Osoby palące i narażone na działanie azbestu są kilkakrotnie bardziej podatne na rozwój raka płuc niż osoby bez żadnej ekspozycji. Niektóre badania pokazują, że sama ekspozycja na azbest, bez historii palenia, zwiększa sześciokrotnie ryzyko raka płuc.
Ponadto metaanaliza kilku badań kobiet narażonych zawodowo na działanie azbestu wykazała dowody na związek przyczynowy między narażeniem na działanie azbestu a rakiem jajnika.
Objawy azbestozy
Pył azbestowy powoduje bliznowacenie wewnątrz płuc. Blizny ograniczają oddychanie i zakłócają zdolność do przedostawania się tlenu do krwioobiegu.
Rozwój azbestozy jest zależny od dawki, a objawy zwykle pojawiają się dopiero po 20 latach lub dłużej po utajonym okresie. Jednak okres utajenia może być krótszy po intensywnej ekspozycji.
Najczęstszym objawem azbestozy jest duszność po wysiłku, która nasila się wraz z postępem choroby. Pacjenci mogą mieć suchy (tj. nieproduktywny) kaszel. Jednak produktywny kaszel sugeruje współistniejące zapalenie oskrzeli lub infekcję dróg oddechowych. Pacjenci mogą zgłaszać niespecyficzny dyskomfort w klatce piersiowej, szczególnie w zaawansowanych przypadkach.
Typowe objawy azbestozy to:
- duszność
- ucisk w klatce piersiowej
- uporczywy suchy kaszel
- ból w klatce piersiowej
- utrata apetytu
- pałeczkowate palce
- deformacje paznokci
Epidemiologia
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że 125 milionów ludzi na całym świecie jest narażonych na działanie azbestu w miejscu pracy, a ponad 100 000 osób umiera każdego roku z powodu raka płuc, i chorób związanych z azbestem. Ponadto prawie 400 zgonów zostało przypisanych pozazawodowej ekspozycji na azbest. Według danych o śmiertelności z lat 1999-2010 z National Center for Health Statistics (NCHS), w tym okresie 6290 zgonów było związanych z pyłem azbestowym, z czego większość zgonów dotyczyła białych mężczyzn (95%) o medianie wieku 79 lat. Najnowsze dane dotyczące śmiertelności z powodu azbestozy w USA obejmują okres 2005–2014 , w których 13 024 zgonów było związanych z pyłem azbestowym.
Leczenie azbestozy
Leki nie są skuteczne w leczeniu azbestozy. Kortykosteroidy i leki immunosupresyjne nie zmieniają przebiegu choroby. Leczenie jest w dużej mierze paliatywne. Kontrola ekspozycji na azbest w miejscu pracy jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania azbestozie.