Początki badań nad autyzmem sięgają lat 40. XX wieku, kiedy to austriacki pediatra H.Asperger i amerykański psychiatra L.Kanner opublikowali szczegółowe opisy kliniczne zaburzeń w zachowaniu się dzieci. L.Kanner określił je jako “autyzm wczesnodziecięcy” i ustalił kryteria diagnostyczne. Od tamtej pory coraz więcej lekarzy i badaczy zaczęło przyglądać się temu zagadnieniu, dzięki czemu dziś wiadomo znacznie więcej o autyzmie.
Czym jest autyzm atypowy?
Autyzm definiuje się jako całościowe zaburzenie rozwoju charakteryzujące się upośledzonym i/lub nieprawidłowym rozwojem w sferach interakcji społecznych i komunikacji, a także ograniczonym, powtarzającym się repertuarem zachowań.
Jedną z jego odmian jest autyzm atypowy. Towarzyszące mu objawy mogą pokrywać się z tymi, które obserwuje się w “klasycznym” autyzmie. W takim razie dlaczego określany jest jako “atypowy”? Atypowość polega na tym, że osoby z autyzmem atypowym nie spełniają wszystkich kryteriów diagnostycznych tj. zaburzeń w sferze zachowań, komunikacji i interakcji społecznych. Przykładowo nie stwierdza się u nich nieprawidłowości w zakresie komunikacji, za to występują one w sferze interakcji społecznych itd. [1].
Przyczyny autyzmu atypowego
Autyzm to zaburzenie rozwoju o podłożu neurobiologicznym, o złożonej i nie do końca poznanej etiologii. Wśród możliwych przyczyn autyzmu atypowego wymienia się:
przyjmowanie niektórych leków,
urazy okołoporodowe,
zanieczyszczenia środowiska,
niska waga urodzeniowa,
przedwczesny poród,
starszy wiek rodziców.
Objawy autyzmu atypowego
Autyzm atypowy diagnozuje się, gdy:
dziecko spełnia kryteria diagnostyczne autyzmu, ale jego objawy pojawiły się po 3. roku życia;
zachowania wskazują na autyzm, ale nie są spełnione wszystkie kryteria diagnostyczne autyzmu (tj. zaburzenia w sferze interakcji społecznych, zachowań i komunikacji);
Rozwój dziecka z autyzmem atypowym przebiega prawidłowo przez kilka lat. Niepokojące sygnały pojawiają się dopiero około 3. roku życia. W tym wieku dziecko może utracić wcześniej nabyte umiejętności.
Jakie objawy wskazują na autyzm atypowy? Do objawów zaburzenia należą m.in. późniejszy rozwój mowy, niechęć do przebywania wśród rówieśników, brak wrażliwości na ból, nagłe napady złości, a także wykazywanie tendencji do powtarzania tych samych zachowań czy słów [1, 2].
Leczenie autyzmu atypowego
Diagnostyka autyzmu atypowego wygląda podobnie jak w przypadku Zespołu Aspergera czy autyzmu dziecięcego. Aby zdiagnozować zaburzenie, potrzebna jest współpraca różnych specjalistów: psychologa, pedagoga specjalnego i psychiatry. Specjaliści przeprowadzają szczegółowy wywiad z rodzicami dziecka, a także mogą poprosić ich o dostarczenie dokumentacji medycznej czy nagrywanie aktywności dziecka w domu.
Na świecie złotym standardem w diagnostyce autyzmu jest obserwacja diagnostyczna ADOS (ang. Autism Diagnosis Observation Schedule). Polega ona na proponowaniu dziecku kilkunastu tematów rozmów i wspólnych aktywności (specjalista zawsze używa tych samych pomocy w postaci obrazów, książek, zabawek itp.), a następnie obserwowaniu jego zachowania.
W ADOS nie ocenia się ogólnego rozwoju w różnych sferach, ale objawy charakterystyczne dla autyzmu (ograniczone i powtarzalne zachowania, interakcje społeczne, komunikacja). Obserwacja trwa około 40-60 minut i może być przeprowadzona u dzieci, które ukończyły 12. rok życia [3, 4].
Profilaktyka autyzmu atypowego
Choć pierwsze wzmianki o autyzmie pojawiły się już w latach 40. XX wieku, do dziś nie są znane dokładne przyczyny choroby. Przypuszcza się, że jedną z nich jest zachorowanie na toksoplazmozę w ciąży.
Co może zrobić kobieta w ciąży, aby uniknąć zarażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii? Po pierwsze powinna unikać spożywania surowego, niedogotowanego czy niedopieczonego mięsa (jest to główna przyczyna toksoplazmozy w Europie). Po drugie zaleca się, aby dokładnie myła warzywa i owoce, ponieważ mogą być zanieczyszczone kocimi odchodami. Po trzecie powinna zachować szczególną ostrożność przy czyszczeniu kociej kuwety (żwirek może być zanieczyszczony oocystami) [5].
Przypisy
[1] Winczura, Barbara. "Autyzm, autyzm atypowy a schizofrenia wczesnodziecięca,[in:] B." Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Trudne ścieżki rozwoju, Published by Impuls, Kraków (2012).
[2] Skawina, Barbara. "„Autyzm i zespół Aspergera, objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczne”." Nová sociálna edukácia človeka V, Medzinárodná interdisciplinárna vedecká konferencia, Prešov 7 (2016): 2016.
[3] https://polskiautyzm.pl/autyzm-atypowy-objawy-diagnoza/
[4] https://polskiautyzm.pl/autyzm-atypowy-objawy-diagnoza/
[5] https://polskiautyzm.pl/ados-2/