Czym jest atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłym, swędzącym stanem zapalnym skóry , który zwykle dotyka twarzy, szyi, ramion i nóg, ale najczęściej omija okolice pachwin i pach. AZS zwykle zaczyna się we wczesnym dzieciństwie, ale dotyka również znaczną liczbę dorosłych. Atopowe zapalenie skóry jest powszechnie związane z podwyższonym poziomem immunoglobuliny E (IgE). Jest to pierwsza choroba występująca w szeregu chorób alergicznych – w tym kolejno alergia pokarmowa, astma i alergiczny nieżyt nosa – która dała początek teorii „marszu atopowego”, sugerującej, że AZS jest częścią postępu, który może prowadzić do późniejszej choroby alergicznej na innych powierzchniach bariery nabłonkowej.
Objawy atopowego zapalenia skóry
Często jedynym objawem AZS jest nieustanny świąd. Choroba zazwyczaj ma przerywany przebieg z zaostrzeniami i remisjami, często z niewyjaśnionych przyczyn.
Objawy obejmują najczęściej:
- Przesuszona skóra
- Lichenifikacja (pogrubienie skóry i powiększenie zmian skórnych)
- Zmiany wypryskowe
Zmiany wypryskowe i ich morfologia są widoczne w różnych lokalizacjach, w zależności od wieku pacjenta.
Poniżej znajduje się konstelacja objawów i cech powszechnie obserwowanych w AZS:
- Świąd
- Wczesny wiek zachorowania
- Przewlekły i nawracający przebieg
- Podwyższone stężenie IgE
- Eozynofilia obwodowa
- Nadkażenie Staphylococcus aureus
- Historia astmy lub kataru siennego lub historia chorób atopowych u krewnego pierwszego stopnia
Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry
Rozpoznanie AZS jest rozpoznaniem klinicznym i stawia się je na podstawie charakterystycznych objawów.
Nie jest znany żaden biomarker do diagnozowania atopowego zapalenia skóry. Testy laboratoryjne rzadko są konieczne.
Wymaz z zakażonej skóry może pomóc w wyizolowaniu określonego mikroorganizmu (np. gronkowca lub paciorkowca) i określeniu wrażliwości na antybiotyki. Wymaz do wirusowej reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) może pomóc w identyfikacji nadkażenia wirusem opryszczki pospolitej i rozpoznaniu wyprysku opryszczkowego.
Pełna morfologia krwi pod kątem małopłytkowości pomaga wykluczyć zespół Wiskotta-Aldricha, a pomocne mogą być badania w celu wykluczenia innych niedoborów odporności. Pomaga to również zidentyfikować eozynofilię obwodową, co może pomóc w diagnozie. Poziom IgE w surowicy może być pomocny w rozpoznaniu.
Postępowanie w atopowym zapaleniu skóry
Pacjenci z atopowym zapaleniem skóry zwykle nie wymagają nagłego leczenia- wizyty w oddziale ratunkowym sprowadzają się leczenia zaostrzeń spowodowanych przez wypryski i infekcje bakteryjne.
Nawilżenie w atopowym zapaleniu skóry
W zależności od klimatu pacjenci zwykle korzystają z 5-minutowych, letnich kąpieli, po których następuje nałożenie kremu nawilżającego, takiego jak biała wazelina. Częste kąpiele z dodatkiem olejków przez 5-10 minut nawilżają skórę. Olejek zatrzymuje wodę na skórze i zapobiega jej parowaniu do środowiska zewnętrznego.
Pacjenci powinni stosować emolient (środek nawilżający), taki jak np wazelina czy inne dostępne w aptekach preparaty na całe, mokre ciało aby umożliwić wchłonięcie wody przez warstwę rogową naskórka. Natłuszczanie skóry jest kluczowe w leczeniu.
Środki zwykle stosowane w leczeniu AZS obejmują:
- Emolienty
- Sterydy do stosowania miejscowego (obecnie podstawa leczenia; powszechnie stosowane w połączeniu ze środkami nawilżającymi): hydrokortyzon, triamcynolon lub betametazon;
- Immunomodulatory: takrolimus i pimekrolimus (inhibitory kalcyneuryny; ogólnie uważane za terapię drugiego rzutu)
- Celowane terapie biologiczne: Dupilumab (przeciwciało monoklonalne anty-IL-4Ra)
Inne wypróbowane metody leczenia obejmują:
- Ultrafiolet (UV)-A, UV-B, kombinacja obu, psoralen plus UV-A (PUVA) lub UV-B1
- W ciężkiej chorobie metotreksat, azatiopryna, cyklosporyna i mykofenolan mofetylu
- Antybiotyki w celu leczenia infekcji wywołanych przez S aureus lub zaostrzenia choroby
Pomocne mogą być następujące środki niemedyczne:
- Używanie miękkiej odzieży (np. bawełny) przy skórze; należy unikać produktów z wełny
- Utrzymywanie niższych temperatur w domu, szczególnie w nocy
- Używanie nawilżacza powietrza (chłodnej mgiełki) zarówno zimą, jak i latem
- Pranie w łagodnym detergencie, bez wybielaczy i zmiękczaczy do tkanin
- Unikanie określonych pokarmów w razie potrzeby, jeśli współistnieje alergia pokarmowa