Co to jest aspergiloza?
Aspergiloza to nazwa nadana szerokiej gamie chorób wywoływanych przez grzyby z rodzaju Aspergillus. Najczęściej identyfikowanymi patogenami są Aspergillus fumigatus i Aspergillus flavus, organizmy wszechobecne zdolne do życia w warunkach dużego stresu środowiskowego. Aspergiloza występuje u ludzi, ptaków i zwierząt. Co ciekawe, jest to jedna z głównych przyczyn śmierci papug trzymanych jako zwierzęta domowe. Aspergilozę po raz pierwszy opisał Rudolf Virchow jako aspergilozę płucną pod koniec XIX wieku.
Objawy Aspergilozy
Aspergiloza wśród ludzi może występować w formach przewlekłej lub ostrej, które są klinicznie bardzo różne. Większość przypadków ostrej aspergilozy występuje u osób z mocno upośledzonym układem odpornościowym, np. u osób, które przeszły przeszczep szpiku kostnego. Przewlekła kolonizacja lub infekcja może powodować komplikacje u osób z chorobami układu oddechowego, takimi jak astma, mukowiscydoza, sarkoidoza, gruźlica lub przewlekła obturacyjna choroba płuc. Najczęściej aspergiloza występuje w postaci przewlekłej aspergilozy płucnej (CPA) lub alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej (ABPA).
Inne objawy obejmują grzybicze zapalenie zatok, otomykozę (infekcja ucha), zapalenie rogówki i grzybicę paznokci (infekcja paznokci). W większości przypadków są one mniej dotkliwe i można je wyleczyć dzięki skutecznemu leczeniu przeciwgrzybiczemu.
Charakterystyczne objawy alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej, obserwowane zwłaszcza u pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc, obejmują przewlekły kaszel i ropną plwocinę, czasami zabarwioną krwią i plamkami białej lub brązowawej grzybni.
Aspergiloza przewodu słuchowego powoduje swędzenie i czasami ból. Płyn wypływający z ucha w nocy może pozostawić plamę na poduszce. Aspergiloza zatok powoduje uczucie przekrwienia, a czasem ból lub wysięk.
Ciężka aspergiloza inwazyjna występuje głównie wśród osób z obniżoną odpornością - przez farmakoterapię albo z powodu choroby. Osoby z białaczką lub innymi nowotworami nie są w stanie powstrzymać rozsiewu grzyba i mogą rozwinąć rozległą chorobę obejmującą wątrobę, nerki, skórę i mózg. Ciężkie przypadki obejmujące aspergilloma (guz grzybiczy) i krwawienie wewnątrzpłucne mogą wymagać operacji lub embolizacji (procedura polegająca na zablokowaniu dopływu krwi do dotkniętego obszaru). Choroba inwazyjna może szybko zakończyć się śmiercią.
Rozpoznanie
Rozpoznanie infekcji wywołanej przez Aspergillus potwierdza mikroskopowa identyfikacja kolonii oraz charakterystycznych strzępek przegrody i struktur zarodnikujących. Jednak posiewy grzyba zwykle nie są pozytywne i czasami można je uzyskać tylko poprzez badanie krwi, skóry lub plwociny bądź pobierając biopsję tkanki. Na zdjęciu rentgenowskim i tomografii komputerowej klatki piersiowej aspergiloza płuc objawia się klasycznie jako poświata, a później w postaci półksiężyca powietrza. U pacjentów hematologicznych z inwazyjną aspergilozą test galaktomannanowy może pomóc postawić diagnozę w sposób nieinwazyjny. U pacjentów leczonych dożylnie niektórymi antybiotykami lub preparatami krwi zdarzają się jednak wyniki fałszywie dodatnie. W przeglądzie systematycznym oceniano dokładność diagnostyczną testów reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) u osób z wadliwym układem odpornościowym w wyniku leczenia, takiego jak chemioterapia. Dowody sugerują, że testy PCR mają umiarkowaną dokładność diagnostyczną w badaniach przesiewowych w kierunku inwazyjnej aspergilozy w grupach wysokiego ryzyka.
Profilaktyka
Zapobieganie aspergilozie polega na ograniczeniu narażenia na pleśń poprzez kontrolę infekcji środowiskowych. Profilaktykę przeciwgrzybiczą można zastosować u pacjentów wysokiego ryzyka. Pozakonazol jest często stosowany jako profilaktyka u pacjentów z ciężkim obniżeniem odporności.
Leczenie aspergilozy
Obecnie stosowane metody leczenia agresywnej inwazyjnej aspergilozy obejmują worykonazol i amfoterycynę B w połączeniu z opracowaniem chirurgicznym. W przypadku mniej agresywnej alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej zaleca się stosowanie doustnych steroidów przez dłuższy czas, najlepiej przez 6-9 miesięcy. Itrakonazol jest podawany ze steroidami, wzmagając ich działanie i umożliwiając stosowanie niższej dawki. W leczeniu tego zakażenia grzybiczego stosuje się także leki, takie jak amfoterycyna B, kaspofungina (tylko w terapii skojarzonej), flucytozyna (tylko w terapii skojarzonej) czy itrakonazol. Aspergillus fumigatus, gatunek najczęściej zakażający, jest z natury rzeczy oporny na flukonazol.