Strach to naturalna reakcja organizmu na zagrożenie, więc zazwyczaj nie jest powodem do szukania pomocy lekarskiej. Problem zaczyna się, gdy nie można go opanować i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Tak silny strach może pojawić się w wyniku różnych bodźców zewnętrznych. Przykładem jest lęk przed pająkami, który ma swoją nazwę i jest klasyfikowany w ICD-11. Mowa o arachnofobii. Jakie są jej przyczyny i objawy? Czy istnieje jakiś sposób leczenia tego typu lęku?
Czym jest arachnofobia?
Niektórym może wydawać się, że osoba z arachnofobią przesadza, wyolbrzymia swój strach i tak naprawdę nie jest to nic poważnego. Jednak wystarczy zapoznać się z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, aby przekonać się, że tak nie jest.
Zgodnie z nią arachnofobia zalicza się do fobii, czyli zaburzenia lękowego, które polega na odczuwaniu silnego, irracjonalnego lęku. Nieproporcjonalnego do zagrożenia strachu w obliczu przedmiotów, sytuacji czy zwierząt.
Arachnofobia to jedna z najczęstszych fobii. Częściej występuje u kobiet [1, 2].
Przyczyny arachnofobii
Co jest przyczyną tak silnego strachu przed pająkami? Przede wszystkim rozwija się on w drodze warunkowania, uczenia się lęku. Obserwuje się go np. u osób, które doświadczyły traumatycznych przeżyć z pająkiem w dzieciństwie.
Inna z teorii mówi o tym, że arachnofobia ma podłoże genetyczne. Badacze wskazują na to, że lęk przed potencjalnie jadowitymi pająkami może być wynikiem rozwoju ewolucyjnego. Strach miał chronić ludzi przed kontaktem z niebezpiecznymi owadami. Jednak dziś utrudnia życie, ponieważ tylko około 3% pająków jest poważnym zagrożeniem dla człowieka (przy czym większość żyje w dżungli, więc mało kto ma z nimi kontakt) [1, 2].
Objawy arachnofobii
Po czym poznać, że strach przed pająkami ma charakter fobii? Osoba z arachnofobią doświadcza ataku paniki na widok pająka (lub nawet na samą myśl o nim). Pojawia się u niej chęć natychmiastowej ucieczki lub wręcz odwrotnie – paraliżuje ją lęk i nie jest w stanie nic zrobić. Atakowi paniki towarzyszą objawy takie jak nadmierne pocenie się i przyspieszone tętno [1, 2].
Leczenie arachnofobii
Czy silny lęk przed pająkami to coś, co da się wyleczyć? Tak, istnieją różne metody leczenia tego rodzaju fobii. Jedną z nich jest terapia in vivo. Polega ona na powolnym zbliżaniu się osoby z fobią do pająka. Na początku może być to oglądanie zdjęć owadów, później pająka znajdującego się za szybą terrarium, następnie dotykanie go za pomocą jakiegoś przedmiotu i trzymanie w dłoni. Dzięki temu osoba z arachnofobią stopniowo oswaja się z pająkiem i dochodzi do zmniejszenia silnej reakcji emocjonalnej.
Wyżej opisana metoda to odwrażliwianie, desensytacja. Jej przeciwieństwem jest terapia szokowa (inaczej implozywna). Polega ona na gwałtownym wystawieniu osoby z fobią na kontakt z pająkiem. Bez przygotowań jest on kładziony np. na dłoni lub ramieniu.
Jednak w niektórych sytuacjach przeprowadzenie tego typu terapii jest niemożliwe. Część osób odczuwa tak silny lęk, że odrzuca od siebie myśl kontaktu z pająkiem (nawet tym pokazywanym w terrarium czy na symulacji komputerowej). W takiej sytuacji zaleca się metody leczenia, które nie wymagają konfrontacji ze zwierzęciem. Bazują one na idei mówiącej o tym, że sytuacje wywołujące lęk nie muszą być postrzegane świadomie. W związku z tym osobom z fobią nie pokazuje się zdjęć pająka itp., a przedmioty czy rysunki, które mogą go przypominać.
Inną metodą jest leczenie farmakologiczne. Leki są z reguły wsparciem psychoterapii. Szczególnie na początku, gdy silny strach uniemożliwia konfrontację z pająkiem.
W farmakoterapii wykorzystuje się leki z grupy zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitory monoaminooksydazy (MAO). Są to leki, które podwyższają stężenie serotoniny i tym samym łagodzą lęk [1, 2].
Pomóc mogą również zioła. W przypadku zaburzeń lękowych zastosowanie znajdują te o działaniu uspokajającym. Wykazują je m.in. melisa lekarska, chmiel zwyczajny, lawenda wąskolistna, kozłek lekarski i dziurawiec zwyczajny [3].
Przypisy
[1] Ziółkowski, Przemysław. "Fobia u dzieci w wieku szkolnym." Nauka i Społeczeństwo. Przegląd nauk społecznych, technicznych, medycznych i pedagogicznych 1.1 (2020): 65-80.
[2] Granado, Laura Carmilo, Ronald Ranvaud, and Javier Ropero Peláez. "A spiderless arachnophobia therapy: comparison between placebo and treatment groups and six-month follow-up study." Neural plasticity 2007 (2007).
[3] Dobros, Natalia. "Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym." Post Fitoter 18.3 (2017): 215-222.