Szacuje się, że alergia pokarmowa występuje u 2-4% osób dorosłych i 4-8% dzieci. Osoby, które na nią cierpią, odczuwają nieprzyjemne objawy po zjedzeniu produktów, które u innych nie wywołują żadnych dolegliwości. Jak to się dzieje? Jakie mechanizmy odpowiadają za powstawanie reakcji alergicznej? Jak rozpoznać alergię i w jaki sposób ją leczyć?
Czym jest alergia pokarmowa?
Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na określony bodziec (inaczej alergen). W przypadku alergii pokarmowej jest to konkretny produkt (np. mleko, ryby) lub związki dodawane do żywności.
Jak to się dzieje, że organizm osoby z alergią reaguje w taki sposób? Mechanizm powstawania alergii jest dwufazowy. Najpierw dochodzi do “uczulenia” układu odpornościowego i powstawania limfocytów B po kontakcie organizmu z alergenem. W drugiej fazie dochodzi do aktywacji komórek układu odpornościowego i uwalnianiu różnych substancji (m.in. histaminy), które wywołują objawy alergii.
Najczęściej alergia ujawnia się u niemowląt i dzieci, co wynika z większej podatności układu odpornościowego na nieprawidłowe reakcje. W wielu przypadkach jej objawy ustępują wraz z wiekiem.
Przyczyny alergii pokarmowej
Wśród głównych przyczyn alergii pokarmowej wymienia się czynniki genetyczne. Jeśli występuje ona u obojga rodziców, szanse na pojawienie się alergii u dziecka wynosi około 60-80%.
Coraz częściej mówi się o tym, że za powstawanie alergii odpowiada również “sterylność” środowiska. Zwolennicy tzw. teorii higienicznej twierdzą, że nieuzasadniona antybiotykoterapia, nadmierna dbałość o dezynfekcję i brak kontaktu z różnymi antygenami zwiększają ryzyko nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego.
Wśród innych przyczyny alergii pokarmowej wymienia się także zwiększenie spożycia niektórych produktów spożywczych (np. egzotycznych owoców, które pochodzą z innej strefy klimatycznej) i żywności o wysokim stopniu przetworzenia.
Jakie produkty najczęściej uczulają? Tak naprawdę reakcję pokarmową może wywołać wszystko, co zawiera białko (ponieważ alergenem pokarmowym są białka oraz ich pochodne – glikoproteiny). W przypadku niemowląt objawy alergii pojawiają się najczęściej po spożyciu mleka krowiego lub soi, a u starszych dzieci po zjedzeniu orzechów drzew, orzeszków ziemnych, pszenicy i jaj kurzych. Z kolei u osób dorosłych reakcja alergiczna występuje zazwyczaj po zjedzeniu skorupiaków lub ryb.
Objawy alergii pokarmowej
Alergia pokarmowa daje szereg różnych objawów. Nie są to wyłącznie dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Do objawów alergii pokarmowej należą m.in.:
sucha i zaczerwieniona skóra;
aftowe zapalenie jamy ustnej;
wodnista wydzielina z nosa;
świąd nosa;
napadowe kichanie;
chrypka;
duszność;
świszczący oddech;
migrena;
zaburzenia snu;
nudności i wymioty;
przewlekła biegunka;
zaparcia;
przyspieszony rytm serca;
zawroty głowy;
omdlenia;
zespół przewlekłego zmęczenia;
Leczenie alergii pokarmowej
Diagnostyka alergii pokarmowej jest dość skomplikowana. Podstawą jest szczegółowy wywiad lekarski uzupełniony o dietę eliminacyjną. Polega ona na wyeliminowaniu, a następnie ponownym wprowadzeniu określonych produktów do diety i obserwowaniu reakcji organizmu.
Jedną z metod jest także oznaczanie swoistych przeciwciał (IgE) we krwi przeciwko konkretnemu pokarmowi. Jednak podkreśla się, że nie należy stawiać diagnozy wyłącznie na podstawie badania krwi. Konieczne jest również przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i innych badań.
Jak wygląda leczenie po postawieniu diagnozy? Podstawą jest wykluczenie z diety produktów, które wywołują reakcję alergiczną. Przy czym trzeba pamiętać, aby zastąpić je innymi produktami bogatymi w określone składniki odżywcze. Przykładowo, osoby z alergią na ryby powinny zwrócić szczególną uwagę na produkty roślinne bogate w kwas alfa-linolenowy i suplementację kwasów tłuszczowych DHA i EPA.
Profilaktyka alergii pokarmowej
Nie da się wyeliminować uwarunkowań genetycznych, które są jedną z głównych przyczyn alergii. Za to w ramach profilaktyki można zadbać np. o unikanie spożywania produktów o wysokim stopniu przetworzenia czy nadmiernej “sterylności”.
[1] Czernecki, T. O. M. A. S. Z., and Z. Targonski. "Alergeny i alergie pokarmowe." Żywność Nauka Technologia Jakość 9.1 (2002): 19-33.
[2] Protasiewicz, Monika, and Anna Iwaniak. "Alergie pokarmowe i alergeny żywności." I CHEMIA TOKSYKOLOGICZNA (2014).
[3] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa