Choroba Bowena (ang. Bowen disease, BD) to rak kolaczastokomórkowy skóry in situ. Oznacza to, że jest ograniczony do jednej tkanki danego narządu. Nie nacieka sąsiednich tkanek i charakteryzuje się znikomą inwazyjnością. Co nie oznacza, że można go lekceważyć – ryzyko progresji nieleczonej choroby Bowena do inwazyjnego nowotworu wynosi około 3%. Jakie są przyczyny BD? Po czym rozpoznać chorobę i jak wygląda jej leczenie?
Czym jest choroba Bowena?
Nazwa choroby pochodzi od nazwiska amerykańskiego dermatologa. Na początku XX wieku opisał on po raz pierwszy zmiany skórne, które dziś nazywa się „chorobą Bowena”. Od tego czasu minęło wiele lat, ale etiopatogeneza schorzenia pozostaje nieznana. Przypuszcza się, że pewną rolę odgrywają tu: przewlekłe urazy mechaniczne, promieniowanie ultrafioletowe, zakażenie wirusem HPV i długotrwały kontakt ze środkami rakotwórczymi (przede wszystkim z arsenem).
Na ten moment wiadomo, że BD pojawia się głównie u osób powyżej 60. roku życia. Częściej dotyka mężczyzn.
W większości przypadków zmiany chorobowe mają charakter pojedynczych ognisk. Występują zarówno w okolicach odsłoniętych skóry, jak i niepoddanych ekspozycji na promieniowanie UV.
Choroba Bowena to jedna z postaci raka przedinwazyjnego. Jednak zlekceważenie jej objawów może prowadzić do rozwoju raka inwazyjnego [1, 2].
Przyczyny choroby Bowena
Przyczyny choroby Bowena nie są do końca znane. Do tej pory zaobserwowano, że do czynników ryzyka należą:
wiek powyżej >60 lat,
zakażenie wirusem HPV (zwłaszcza typami HPV- 16, 18, 34 i 48),
nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV,
immunosupresja,
ekspozycja na arsen [1, 2].
Objawy choroby Bowena
Zmiany skórne, które pojawiają się w przebiegu BD, charakteryzują się zróżnicowanym obrazem morfologicznym. Zazwyczaj mają postać pojedynczych ognisk, wyraźnie odgraniczonych od zdrowej skóry.
Charakterystyczne jest również to, że są pokryte łuskami, a w niektórych przypadkach strupami. Po ich usunięciu widać nierówną, sączącą powierzchnię.
W niektórych przypadkach mogą pojawić się owrzodzenia. Jest to niepokojący sygnał, który często świadczy o inwazyjnym rozwoju choroby.
Zmiany skórne mogą przypominać te, które obserwuje się w innych chorobach. W związku z tym należy wykluczyć, że ich przyczyną jest powierzchowny rak podstawnokomórkowy, łuszczyca czy liszaj zanikowy i barwnikowy [1, 2].
Leczenie choroby Bowena
Diagnostyka choroby Bowena opiera się na badaniu dermatoskopowym i histopatologicznym. Pierwsze z nich pozwala zaobserwować specyficzny wzór dermatoskopowy. W większości przypadków widoczne jest powierzchniowe złuszczenie i naczynia kłębkowate.
Jak wygląda leczenie choroby Bowena? W terapii wykorzystuje się krioterapię. Jest to zabieg polegający na kontrolowanym niszczeniu zmienionych tkanek przy użyciu niskiej temperatury.
Oprócz krioterapii stosuje się:
chirurgiczne usunięcie zmiany,
terapię fotodynamiczną,
leczenie laserem CO2,
krem 5-fluorouracylowy,
5-procentowy krem z imiquimodem.
Wczesne rozpoznanie i leczenie daje bardzo dobre rokowania. Jednak jeśli choroba zostanie zlekceważona, może dojść do progresji w inwazyjną postać – raka Bowena. Objawy, które mogą o tym świadczyć to: zwiększenie nacieku podstawy, przerost i powiększenie zmiany, a także powierzchowne owrzodzenia [1, 2].
Profilaktyka choroby Bowena
Za jeden z czynników ryzyka uznaje się ekspozycję na promieniowanie UV. W związku z tym warto pamiętać o zabezpieczeniu skóry przed jego szkodliwym działaniem. Zaleca się, aby w tym celu unikać nadmiernej ekspozycji na słońce i stosować kremy z filtrem UV. Należy dobrać je do fototypu skóry. W Polsce najczęściej występują fototypy I i II, które wymagają stosowania kosmetyków SPF 50+ lub 50.
Za jedną z przyczyn choroby Bowena uznaje się również zakażenie wirusem HPV. Dlatego należy pamiętać o przestrzeganiu kilku zasad, które zmniejszają ryzyko zakażenia. Mowa tu o: dokładnym myciu rąk, unikaniu korzystania ze wspólnych gąbek i ręczników, a także używaniu prezerwatyw [3].
Przypisy
[1] Brzeziński, Piotr. "Choroba Bowena leczona przez trzy lata jako kontaktowe zapalenie skóry." Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 5. No. 3. 2011.
[2] Piotr, Brzeziński, and Poklękowska Katarzyna. "BOWEN DISEASE–CLINIC, DERMOSCOPY, PATOLOGY." Our Dermatology Online 2.3 (2011): 154.
[3] https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/szczepienia-hpv/o-wirusie-hpv-i-chorobach/