Rzepka (łac. patella) to trzeszczka – skostniały fragment ścięgna, który chroni staw kolanowy. Każdego dnia jest on mocno obciążony, co może doprowadzić do pluszowacenia lub rozmiękania, czyli chondromalacji rzepki. Co może być przyczyną chondromalacji rzepki, jak się objawia i jak wygląda przebieg leczenia?
Czym jest chondromalacja rzepki?
Rzepka, która znajduje się w stawie kolanowym, jest największą trzeszczką w ludzkim organizmie. Ma połączenie zarówno z kością udową, jak i piszczelową. Jest najbardziej wysuniętym do przodu elementem stawu kolanowego i chroni go przed urazami. Tym samym jest podatna na różnego rodzaju uszkodzenia (choć pokrywa ją gruba warstwa chrząstki stawowej).
O chondromalacji rzepki mówi się, gdy dojdzie do zmiękczenia chrząstki stawowej na tylnej powierzchni rzepki. Staje się ona miękka, mało odporna na ścieranie, a na jej powierzchni pojawiają się ubytki.
Chondromalacja rzepki jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu przedniej części kolana u osób młodych. Jednak nie tylko one zmagają się z uciążliwym bólem. Zmiękczenie chrząstki stawowej jest spowodowane również procesem starzenia. W związku z tym dolegliwości bólowe występują również u osób starszych.
Przyczyny chondromalacji rzepki
Przyczyny chondromalacji rzepki są różne. Często jest ona opisywana jako uraz przeciążeniowy, spowodowany złym ustawieniem rzepki w stosunku do piszczeli i rzepki.
Ponadto może być związana z aktywnością fizyczną. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim rowerzyści, narciarze, biegacze i piłkarze. Przyczyną zmiękczenia chrząstki stawowej w tych grupach jest zbyt duże obciążenie stawu kolanowego i wykonywanie powtarzalnych ruchów, które mogą uszkadzać strukturę chrzęstną.
Z drugiej strony przyczyną chondromalacji rzepki może być brak ruchu i otyłość. W przypadku osób otyłych problemem jest zbyt duże obciążenie stawu kolanowego, a także gorsze odżywienie chrząstki.
Objawy chondromalacji rzepki
Jak objawia się chondromalacja rzepki? Najbardziej charakterystycznym objawem jest ból w przedniej części kolana. Ulega on nasileniu podczas długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej, wchodzenia po schodach oraz niektórych aktywności sportowych (np. jeżdżenia na nartach).
Oprócz dolegliwości bólowych może pojawić się uczucie sztywności stawu kolanowego i obrzęk. U niektórych osób stwierdza się również obrzęk (tzw. wodę w kolanie) wywołany drażnieniem struktur wewnątrz stawu kolanowego przez elementy zdegradowanej chrząstki.
Leczenie chondromalacji rzepki
Jak rozpoznaje się chondromalację rzepki? Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski i badania kliniczne. Lekarz ortopeda przeprowadza różne testy. Ponadto może zlecić badania obrazowe – RTG stawu kolanowego (w przekroju bocznym, osiowym lub przednio-tylnym) czy rezonans magnetyczny (który pozwala ocenić stopień zmian chorobowych).
Leczenie chondromalacji rzepki ma na celu złagodzenie dolegliwości bólowych, zmniejszenie stanu zapalnego, regenerację chrząstki stawowej oraz przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawie kolanowym. Przebieg leczenia zależy m.in. od stopnia choroby.
We wczesnej fazie zaleca się leczenie zachowawcze. Ważny jest odpoczynek, odciążenie stawu kolanowego, stosowanie żeli o działaniu przeciwbólowym oraz odpowiednio zbilansowana dieta i suplementacja. Zaleca się m.in. zwiększenie spożycia produktów bogatych w witaminę C, ponieważ jest ona niezbędna do produkcji kolagenu. Jej uzupełnieniem mogą być suplementy diety np. z witaminą C lub kolagenem [2].
Z kolei w bardziej zaawansowanym stadium choroby zaleca się fizjoterapię, systematyczne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie pośladkowe i mięsień czworogłowy uda oraz ćwiczeń rozciągających pasmo biodrowo-piszczelowe i mięsień czworogłowy uda. W niektórych przypadkach lekarz ortopeda może zalecić również zastrzyki z glikokortykosteroidami lub kwasem hialuronowym [3].
Jeśli leczenie zachowawcze nie przyniesie zadowalających rezultatów, konieczny może być zabieg operacyjny. Najczęściej jest to artroskopia kolana, która jest małoinwazyjna.
Przypisy
[1] https://www.rehasport.pl/kolano/chondromalacja-rzepki,5413,n,4328
[2] Eckenrode BJ., Kietrys DM., Parrott JS. Effectiveness of manual therapy for pain and self-reported function in individuals with patellofemoral pain: systematic review and meta-analysis, „J Orthop Sports Phys Ther. 2018, 48: 358-371.
[3] Zuchowski, Aleksander, and Anna Nowicka-Zuchowska. "Kolagen–rola w organizmie i skutki niedoboru." (2019).