Napoje energetyczne – czy są szkodliwe? Zrób test na uzależnienie od energetyków!
Współczesny tryb życia – ciągły pośpiech, stres i brak czasu na odpoczynek – dla większości społeczeństwa bywa bardzo wyczerpujący. Objawia się to znużeniem, zmęczeniem, brakiem energii oraz problemami z koncentracją i zasypianiem. Żeby temu zapobiec, niektórzy wprowadzają do diety substancje pobudzające, takie jak kofeina, zawarta w kawie czy czarnej herbacie.
Ostatnimi czasy dużą popularność zyskały także napoje energetyczne – słodkie, gazowane płyny, bogate w składniki o silnym działaniu pobudzającym. Spożywane w nadmiarze, mogą mieć niekorzystny wpływ na ludzki organizm. Sprawdź, co znajduje się w napojach energetycznych i dowiedz się, czy energetyki szkodzą. Odpowiedz na kilka prostych pytań, które pomogą Ci ocenić, czy możesz mieć problem z uzależnieniem od substancji pobudzających.
Z artykułu dowiesz się:
Napoje energetyczne – czym tak naprawdę są?
Napoje energetyzujące, nazywane także energetycznymi, czy potocznie „energetykami”, to produkty spożywcze, które zawierają składniki niwelujące uczucie zmęczenia, znużenia i pobudzające organizm do działania. Najczęściej w składzie energetyków znajduje się dwutlenek węgla, dzięki czemu również przyjemnie musują. Napoje energetyczne są bezalkoholowe, przeważnie mają intensywny, słodko-owocowy smak, który zapewniają im substancje aromatyzujące i regulatory kwasowości.
W skład napojów energetyzujących wchodzi szereg substancji, które przeciwdziałają zmęczeniu i poprawiają funkcje poznawcze. Przeważnie są to:
- kofeina,
- tauryna,
- guarana (źródło kofeiny),
- wyciąg z żeń-szenia.
Napoje energetyzujące po raz pierwszy pojawiły się na rynku w latach 40. XX w. i bardzo szybko zyskały popularność wśród osób dorosłych, pracujących zarówno umysłowo, jak i fizycznie. W Europie energetyki wprowadzono dopiero pod koniec lat 80. Tu również zyskały wielu zwolenników – szacuje się, że w samej Polsce każdego roku sprzedaje się ponad 100 mln litrów napojów energetycznych.
Jak działają energetyki?
Głównym celem spożywania napojów energetycznych jest zyskanie dodatkowej energii, by zwiększyć wydajność organizmu w okresach wzmożonej pracy lub nauki. Za sprawą zawartych w nich substancji aktywnych, napoje energetyczne wpływają na organizm w następujący sposób:
- niwelują uczucie zmęczenia i znużenia,
- poprawiają pamięć i koncentrację,
- podnoszą wydolność umysłową i mięśniową,
- przyspieszają metabolizm,
- poprawiają nastrój,
- dostarczają skoncentrowaną dawkę energii po intensywnym wysiłku fizycznym (np. treningu).
Warto jednak pamiętać, że działanie każdego napoju energetycznego, uzależnione jest zarówno od wrażliwości organizmu, jak i od rodzaju składników, jakie się w nim znajdują. Wpływ na ciało i umysł mają nie tylko substancje pobudzające, ale także pomocnicze, takie jak cukry proste, barwniki, czy aromaty.
Z założenia, napoje energetyczne przeznaczone są wyłącznie dla osób dorosłych do spożycia doraźnego. Niestety z roku na rok stają się coraz bardziej popularne wśród nieletnich – zarówno starszej młodzieży, jak i dzieci. Jak wynika z danych, zamieszczonych w raporcie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), opracowanego na podstawie analiz, przeprowadzonych w 16 krajach europejskich – ok. 18% dzieci w wieku 3-10 lat spożywa napoje energetyczne przynajmniej raz w roku.
Od 1 stycznia 2024 r. wchodzą w życie nowe przepisy prawne, zgodnie z którymi w Polsce będzie obowiązywał zakaz sprzedaży napojów energetycznych osobom poniżej 18. roku życia.
Napoje energetyczne – czy są szkodliwe?
Substancje zawarte w napojach energetyzujących nie są szkodliwe same w sobie, choć ich wpływ na zdrowie nie jest obojętny. Znaczenie ma także ilość spożywanych napojów energetycznych. Z uwagi na to, że są słodkie, gazowane i bezalkoholowe, spora część osób (głównie nieletnich) nie kontroluje tego, jak dużo energetyków wypija każdego dnia. Wówczas problemem staje się nie tylko ilość przyjętej kofeiny, czy tauryny, ale także składników takich jak cukier, czy konserwanty.
Jakie skutki uboczne wiążą się z częstym spożywaniem napojów energetycznych?
Dorośli, którzy nie mają żadnych problemów zdrowotnych, z reguły powinni odczuwać pozytywne działanie kofeiny, jednak w przypadku dziecięcego, rozwijającego się organizmu, mogą wystąpić różnego rodzaju skutki uboczne po spożyciu energetyka. Przyjmowanie zbyt dużych ilości substancji pobudzających może spowodować:
- wzrost ciśnienia krwi,
- przyspieszenie akcji serca,
- niepokój i stany lękowe,
- problemy z zasypianiem i ogólne pogorszenie jakości snu,
- zaburzenia koordynacji ruchowej,
- nieprawidłowości w procesie tworzenia kości u dzieci i młodzieży (kofeina zaburza gospodarkę wapniową),
- nudności, wymioty i dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
- zaburzenia rozwoju układu nerwowego u nieletnich.
Co ciekawe, lekarze wskazują również na objawy, wynikające nie tylko z przyjmowania wysokiej zawartości kofeiny. Spożywane często napoje energetyczne, dostarczają organizmowi ogromnych ilości cukrów. Najczęściej zawierają cukier biały, syrop glukozowy lub syrop glukozowo-fruktozowy, czyli składniki o wysokiej kaloryczności. To przyczynia się do rozwoju nadwagi i chorób, związanych z nadmierną masą ciała – otyłości, insulinooporności, czy cukrzycy typu II. Warto również pamiętać o negatywnym wpływie cukrów prostych na szkliwo zębów.
Specjaliści alarmują, że zdrowie dzieci i młodzieży może bardzo się pogorszyć za sprawą spożywania napojów energetyzujących. Warto pamiętać, że po tego typu produkty powinni sięgać wyłącznie dorośli i to w awaryjnych sytuacjach, gdy niezbędna jest dodatkowa dawka energii.
Napoje energetyzujące a alkohol i przyjmowane leki
Substancje pobudzające, zawarte w energetykach wchodzą w interakcje z alkoholem oraz wieloma grupami leków. Nie należy mieszać ich z napojami alkoholowymi, a w przypadku przyjmowania farmaceutyków – na stałe lub doraźnie – skonsultować się z lekarzem przed spożyciem energetyka.
Zrób test na uzależnienie od energetyków!
Niestety, składniki pobudzające, które znajdują się w energetykach, mogą silnie uzależniać organizm. Wiele osób nie zauważa tego przez długi czas – bezwiednie sięgają po napoje energetyczne w różnych sytuacjach, np. żeby ugasić pragnienie, czy w formie słodkiej przekąski. Skąd wiadomo, czy jest się uzależnionym? Na początek, warto odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
Czy codziennie sięgasz po napoje energetyczne?
Czy tłumaczysz sobie, że często pijesz energetyki wyłącznie ze względu na smak?
Czy bez napoju energetyzującego nie możesz się skupić na pracy?
Czy odczuwasz stres, jeśli nie masz przy sobie energetyka?
Czy w czasie codziennych zakupów zawsze sięgasz po puszkę z napojem energetycznym lub robisz w domu zapasy?
Jeśli na większość z tych pytań, odpowiedź brzmi „TAK”, warto zastanowić się nad tym, czy nie grozi Ci uzależnienie od energetyków. Skonsultuj się z lekarzem lub poszukaj pomocy psychologicznej, by zadbać o swoje zdrowie.
Podsumowanie
Napoje energetyzujące to produkty, które zawierają dodane składniki o działaniu pobudzającym. Choć substancje te same w sobie nie są szkodliwe, to jednak częste ich spożywanie może mieć negatywny wpływ na zdrowie i prowadzić do uzależnienia organizmu od tego rodzaju produktów. Jeśli obawiasz się, że masz problem z uzależnieniem, niezwłocznie odwiedź gabinet lekarski lub znajdź odpowiedniego terapeutę.
Źródła:
- I. Gielecińska, Napoje energetyzujące znaczącym źródłem kofeiny w diecie dzieci, https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/napoje-energetyzujace-znaczacym-zrodlem-kofeiny-w-diecie-dzieci/ (dostęp 25.08.2023 r.).
- Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Siemiatyczach, Czym są napoje energetyczne? Jak działają na organizm dzieci i młodzieży?, https://www.gov.pl/web/psse-siemiatycze/czym-sa-napoje-energetyczne-jak-dzialaja-na-organizm-dzieci-i-mlodziezy (dostęp 25.08.2023 r.).
- B. Wajszczyk, Szkodliwa energia, czyli dlaczego napoje energetyzujące nie są dla dzieci, https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/szkodliwa-energia-czyli-dlaczego-napoje-energetyzujace-nie-sa-dla-dzieci/ (dostęp 25.08.2023 r.).
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.