Zapalenie dróg moczowych - objawy i skuteczne leczenie
Układ moczowy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Infekcja dróg moczowych to częsta dolegliwość, która zachodzi w dowolnej części układu moczowego, przy czym najczęściej dotyczy dolnych dróg moczowych, tj. pęcherza moczowego i cewki moczowej.
Infekcja obejmująca pęcherz moczowy może być bolesna i nieprzyjemna. Poważne problemy pojawiają się jednak wtedy, gdy stan zapalny rozprzestrzeni się na nerki. Sprawdź, czym jest zapalenie dróg moczowych, jakie są jego objawy oraz jak wygląda jego leczenie oraz profilaktyka.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zapalenie dróg moczowych – co to takiego?
Zakażenie układu moczowego polega na obecności drobnoustrojów (najczęściej bakterii) w drogach moczowych. W optymalnych warunkach, u zdrowego człowieka, drogi moczowe powyżej zwieracza moczowego są jałowe. W niektórych sytuacjach dochodzi jednak do wnikania drobnoustrojów i ich namnażania w drogach moczowych. To właśnie staje się przyczyną tworzenia się stanu zapalnego. Mowa wówczas o zakażeniu układu moczowego.
Co powoduje infekcje dróg moczowych?
Za zakażenie układu moczowego w prawie 90% przypadków odpowiada bakteria Escherichia coli (E. coli). Nazywana jest potocznie pałeczką kałową, gdyż powszechnie występuje w jelicie grubym. Bakteria ta może przedostać się z odbytu do ujścia cewki moczowej, następnie do pęcherza moczowego, a w rzadszych przypadkach jeszcze wyżej, do jednej lub obu nerek.
W około 10% przypadków za zapalenie pęcherza moczowego i pozostałych części układu moczowego odpowiadają inne drobnoustroje i często wtedy występują dodatkowe nieprawidłowości w obrębie dróg moczowych, które sprzyjają rozwojowi zakażenia.
Czynniki, które zwiększają ryzyko dostania się bakterii do cewki moczowej i pęcherza moczowego, obejmują:
- aktywność seksualną,
- ciążę,
- blokowanie dróg moczowych np. w wyniku kamicy nerkowej,
- występowanie stanów, które utrudniają całkowite opróżnienie pęcherza, np. powiększonej prostaty u mężczyzn, zaparć u dzieci,
- obecność cewnika moczowego (rurki w pęcherzu służącej do odprowadzania moczu),
- osłabienie układu odpornościowego, np. u osób z cukrzycą lub po chemioterapii,
- picie niewystarczającej ilości płynów,
- nieutrzymywanie okolic narządów płciowych w czystości i suchości.
Przyczyn zapalenia dróg moczowych jest tak wiele, że często nie udaje się skutecznie przed nim uchronić. Kiedy już pojawią się objawy, konieczne jest podjęcie działania.
Objawy zapalenia dróg moczowych
Niesprzyjającą dla właściwego rozpoznania i podjęcia leczenia sytuacją jest fakt, że czasem zapalenie dróg moczowych nie daje żadnych objawów. Kiedy tak jest, bakterie w moczu można wykryć jedynie podczas badań wykonywanych rutynowo czy przy okazji diagnozowania innych problemów.
Objawy zakażenia dróg moczowych mogą obejmować:
- ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
- potrzebę częstszego niż zwykle oddawania moczu, także w nocy,
- zwiększone parcie na pęcherz,
- zmieniony wygląd moczu – staje się ciemny, mętny,
- zmieniony zapach moczu – silny, intensywny zapach,
- krew w moczu,
- ból w dolnej części brzucha lub ból w plecach, tuż pod żebrami,
- podwyższoną temparaturę, uczucie gorąca, dreszcze,
- obniżoną temperaturę (poniżej 36℃).
U dzieci zapalenie pęcherza moczowego lub innych części układu moczowego może objawiać się również:
- ciepłotą ciała, np. w okolicy szyi, pleców, brzucha,
- ogólnym złym samopoczuciem, drażliwością, niechęcią do karmienia,
- moczeniem się, także do łóżka,
- ogólnym stanem chorobowym.
Dodatkowo u starszych, słabych osób, które mają problemy z pamięcią, uczeniem się i koncentracją (np. u osób z demencją) oraz u osób z założonym cewnikiem moczowym objawy zapalenia pęcherza moczowego, cewki moczowej lub innych części dróg moczowych mogą obejmować także:
- zmiany w zachowaniu, takie jak pobudzenie i dezorientacja,
- większe niż zwykle moczenie się, nietrzymanie moczu,
- dreszcze lub drżenie.
Warto pamiętać, że ból lub pieczenie podczas oddawania moczu nie zawsze oznaczają zakażenie dróg moczowych. Takie objawy mogą być także wynikiem zapalenia cewki moczowej (na skutek zakażenia przenoszonego drogą płciową wywołanego najczęściej przez dwoinki rzeżączki lub chlamydię), a u kobiet również wynikiem zapalenia pochwy, najczęściej o charakterze grzybiczym (występują upławy i ból podczas stosunku płciowego).
Zapalenie pęcherza moczowego i innych części układu moczowego – leczenie i profilaktyka
Stany zapalne dróg moczowych czasem mijają same, zwłaszcza w postaci bezobjawowej. Kiedy jednak pojawiają się nieprzyjemne objawy, nigdy nie powinno się ich bagatelizować, lecz niezwłocznie zacząć leczyć problem.
Należy pamiętać, że szybko i właściwie leczone infekcje dolnych dróg moczowych rzadko prowadzą do powikłań. Pozostawione bez leczenia, mogą powodować jednak poważne problemy zdrowotne. Wśród nich wymienia się takie jak odmiedniczkowe zapalenie nerek, trwałe uszkodzenie nerek, powtarzające się infekcje dróg moczowych, urodzenie dziecka z niską masą urodzeniową lub wcześniaka (w przypadku wystąpienia infekcji u kobiety w ciąży), zwężona cewka moczowa u mężczyzn, a nawet sepsa.
W przypadku wystąpienia objawów zakażenia układu moczowego należy zgłosić się do lekarza, który wdroży odpowiednie leczenie. Do rozpoznania infekcji zwykle konieczne będzie wykonanie badania moczu, a niekiedy również krwi lub badań obrazowych. Wyjątek stanowią kobiety z nawracającymi zapaleniami pęcherza moczowego, które mogą samodzielnie rozpocząć leczenie.
Jeśli chodzi o leczenie dróg moczowych u młodych, dotychczas zdrowych kobiet, które nie gorączkują, nie wymiotują ani nie spodziewają się dziecka, polega ono zwykle na stosowaniu antybiotyku zleconego przez lekarza na podstawie antybiogramu (jeśli wykonano posiew moczu) lub uznanego za skuteczny środek w przypadku zakażenia wywołanego przez E. coli. Lek należy stosować zazwyczaj od 3 do 7 dni, a objawy ustępują najczęściej w ciągu od 1 do 3 dni.
Jeśli doszło do zakażenia nerek, zazwyczaj konieczne jest leczenie w szpitalu i stosowanie antybiotyków dożylnie lub domięśniowo. W takich przypadkach całe leczenie zwykle trwa od 7 do 10 dni, a po ustąpieniu gorączki i dolegliwości można kontynuować je w domu.
W przypadku kobiet w ciąży należy leczyć zakażenie układu moczowego również wtedy, gdy brak jest objawów zakażenia, a o jego obecności świadczy tylko dodatni wynik posiewu moczu (bakteriomocz bezobjawowy). Nie wszystkie leki na zapalenie pęcherza lub inne części dróg moczowych mogą być bezpiecznie stosowane w okresie ciąży. W każdym przypadku o leczeniu decyduje lekarz. Leczenie antybiotykiem w przypadku zapalenia pęcherza lub bakteriomoczu bezobjawowego nie powinno być krótsze niż 7 dni. Gdy u ciężarnej raz wystąpi zakażenie układu moczowego, do końca ciąży należy okresowo wykonywać kontrolne posiewy moczu.
Istnieje też kilka sposobów, które mogą pomóc zapobiec wystąpieniu zakażenia układu moczowego lub zapobiec jego nawrotom:
- podczas korzystania z toalety wycieraj się od przodu do tyłu,
- utrzymuj okolice narządów płciowych w czystości i suchości,
- pij dużo płynów, zwłaszcza wody (około 2 litrów dziennie),
- często opróżniaj pęcherz moczowy,
- myj skórę wokół pochwy wodą przed stosunkiem płciowym i po nim,
- wypróżniaj się jak najszybciej po stosunku płciowym,
- natychmiast zmień pieluchy lub wkładki do inkontynencji, jeśli są zabrudzone,
- do mycia okolic intymnych nie używaj pachnącego mydła,
- nie wstrzymuj potrzeby oddania moczu,
- podczas wypróżniania się staraj się całkowicie opróżnić pęcherz,
- nie noś ciasnej, syntetycznej bielizny,
- unikaj spożywania napojów alkoholowych,
- unikaj spożywania słodkich pokarmów i napojów, ponieważ mogą sprzyjać namnażaniu się bakterii,
- nie używaj antykoncepcji nasączonej środkami plemnikobójczymi – wypróbuj inny sposób antykoncepcji w porozumieniu z lekarzem.
Podsumowanie
Zapalenie pęcherza moczowego lub innych części dróg moczowych to dość częsta przypadłość, zwłaszcza u kobiet ze względu na ich budowę anatomiczną. Zdarza się, że ma ono charakter bezobjawowy i nie wymaga leczenia. Z kolei u wielu kobiet zapalenie pęcherza moczowego występuje wielokrotnie, często kilka razy w roku, stanowiąc poważne utrudnienie codziennego życia. Ze względu na uciążliwy charakter schorzenia, a także możliwe na jego skutek powikłania warto wdrożyć działania profilaktyczne, a w razie wystąpienia objawów skonsultować je z lekarzem.
Źródła:
- F. Kokot, R. Drabczyk, Budowa układu moczowego, Medycyna Praktyczna, 2012, https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/57153,budowa-ukladu-moczowego (dostęp: 25.04.2023).
- R. Drabczyk, Zapalenie pęcherza i inne zakażenia układu moczowego – objawy, przyczyny, leki i leczenie, Medycyna Praktyczna, 2022, https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51947,zapalenie-pecherza-i-inne-zakazenia-ukladu-moczowego (dostęp: 25.04.2023).
- Urinary tract infection (UTI), Mayo Clinic, 2022, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/urinary-tract-infection/symptoms-causes/syc-20353447 (dostęp: 25.04.2023).
- Urinary tract infections (UTIs), NHS, 2022, https://www.nhs.uk/conditions/urinary-tract-infections-utis/ (dostęp: 25.04.2023).
Data aktualizacji: 26.04.2023