Wyprysk kontaktowy występuje u około 10-20% osób dorosłych i 20-30% dzieci i młodzieży. Może pojawić się już z wieku niemowlęcym w wyniku kontaktu z alergenem kontaktowym (najczęściej jest to substancja chemiczna). Tego typu wyprysk może mieć podłoże alergiczne, które wiąże się z reakcją układu immunologicznego na alergen. Jakie są przyczyny alergii kontaktowej? W jaki sposób się ją diagnozuje i leczy?
Czym jest alergia kontaktowa?
Alergią kontaktową nazywa się nadwrażliwość immunologiczną typu opóźnionego. Największe znaczenie w jej rozwoju mają limfocyty cytotoksyczne (CTL). Powodują one rozpad komórek naskórka i tym samym nieprzyjemne objawy po kolejnym kontakcie skóry z alergenem.
Szacuje się, że alergia kontaktowa to problem, który dotyczy nawet co piątej osoby. Częściej występuje u kobiet [1, 2].
Przyczyny alergii kontaktowej
Alergia kontaktowa wywołana jest nadwrażliwością układu immunologicznego na alergeny o niskiej masie cząsteczkowej. Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-11 występują one w:
odzieży i obuwiu,
kosmetykach,
dodatkach i aromatach spożywczych,
materiałach stomatologicznych.
Alergenami, które leżą u podłoża alergii kontaktowej, mogą być m.in. substancje zapachowe obecne w perfumach, kosmetykach i olejkach eterycznych, a także barwniki zawarte w farbach do włosów, formaldehyd pochodzący z tworzyw sztucznych lub lakierów do paznokci czy nikiel z biżuterii, okularów lub elementów odzieży (zamków, guzików).
W przypadku alergii kontaktowej obserwuje się zjawisko tzw. alergii krzyżowej. Oznacza to, że nieprzyjemne objawy mogą wystąpić nie tylko po kontakcie z konkretnym alergenem (np. niklem), ale i substancją o podobnej budowie [3].
Objawy alergii kontaktowej
Objawy alergii kontaktowej pojawiają się po około 1-3 dniach od kontaktu z alergenem (choć zdarza się, że występują już po kilkunastu godzinach). Dominujące objawy alergii to:
strupy,
nadżerki,
obrzęk tkanki podskórnej i skóry (czyli obrzęk naczynioruchowy),
zaczerwienienie i świąd skóry,
grudkowata wysypka.
Większość przypadków ma łagodny przebieg. Objawy alergii ustępują samoistnie po kilku dniach lub tygodniach.
W niektórych przypadkach alergia kontaktowa ma charakter przewlekły. Mówi się o nim, gdy zmiany chorobowe utrzymują się kilka miesięcy, a nawet lat [1, 2].
Leczenie alergii kontaktowej
Diagnostyka alergii kontaktowej obejmuje: szczegółowy wywiad lekarski (czasami trudno powiązać daną substancję chemiczną z wypryskiem kontaktowym, ponieważ objawy pojawiają się po 24-72 godzinach), naskórkowe testy płatkowe, a także badanie zmian skórnych.
Jak wygląda leczenie po ustaleniu diagnozy? Podstawą jest unikanie alergenu, który powoduje wyprysk kontaktowy. Przy czym trzeba pamiętać o tym, że przy alergii kontaktowej istnieje możliwość wystąpienia alergii krzyżowej. W związku z tym należy uważnie obserwować organizm, aby dokładnie określić, jakie substancje chemiczne wywołują nieprzyjemne dolegliwości. W przypadku alergii na nikiel może być to pallad, czyli tańszy zamiennik platyny używany do produkcji biżuterii, protez chirurgicznych i dentystycznych.
Oprócz unikania kontaktu z alergenem lekarz może zdecydować o konieczności wdrożenia farmakoterapii. Lekami pierwszego rzutu są miejscowe glikokortykosteroidy (GKS) o działaniu przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Innymi lekami, które stosuje się w przypadku alergii kontaktowej, są miejscowe inhibitory kalcyneuryny takrolimus i pimekrolimus.
Ważną rolę w leczeniu odgrywa również właściwa pielęgnacja skóry. Osobom z alergią kontaktową zaleca się stosowanie dermokosmetyków ze starannie dobranym składem. Szczególnie emolientów, czyli preparatów o silnym działaniu łagodzącym, natłuszczającym, nawilżającym i uelastyczniającym [1, 2].
Profilaktyka alergii kontaktowej
Alergia kontaktowa to coraz częstszy problem wśród mieszkańców krajów rozwiniętych. Czy istnieje jakiś sposób na zmniejszenie ryzyka wystąpienia reakcji alergicznej?
Jedną z zasad profilaktyki jest unikanie kontaktu z substancjami chemicznymi, które mogą wywołać reakcję alergiczną. Osoby, które mają z nimi kontakt na co dzień, powinny używać np. specjalnych rękawiczek ochronnych.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59031,kontaktowe-zapalenie-skory-wyprysk-kontaktowy-przyczyny-objawy-i-leczenie
[2] Śpiewak, Radosław. "Alergia kontaktowa i alergiczny wyprysk kontaktowy." Alergologia Polska-Polish Journal of Allergology 1.4 (2014): 150-157.
[3] Rozłucka, Lesia, Olga Branicka, and Radosław Gawlik. "Categorization of allergic diseases in the new version of International Classification of Diseases ICD-11." Alergologia Polska-Polish Journal of Allergology 8.4: 169-174