Zakrzepica żył głębokich to stan, który wynika z powstania zakrzepu w żyłach głębokich. Jej powikłaniem może być zespół pozakrzepowy (ang. postthrombotic syndrome, PTS). Jakie są jego objawy? Jak przebiegają diagnostyka i leczenie PTS?
Czym jest zespół pozakrzepowy?
Zespół pozakrzepowy należy do częstych powikłań zakrzepicy żył głębokich. Szacuje się, że w ciągu 2 lat rozwija się u ponad 50% osób, u których zdiagnozowano zakrzepicę żył głębokich. Wynika to z tego, że po przebyciu choroby dochodzi do trwałych zmian w żyłach głębokich. Powodują one niewydolność żylną i szereg różnych objawów (m.in. bólu kończyny dolnej, skurczów).
Jak często występuje PTS? Jest to powszechny problem, co wynika m.in. ze starzenia się społeczeństwa. U osób powyżej 80 lat diagnozuje się go u 5 na 1000 osób rocznie [1], [2].
Przyczyny zespołu pozakrzepowego
PTS to powikłanie zakrzepicy żył głębokich, na którą szczególnie narażone są osoby przebywających na oddziałach szpitalnych przez dłuższy czas, a także pozostające w unieruchomieniu z innych przyczyn.
Wśród czynników predysponujących do wystąpienia zespołu pozakrzepowego wymienia się m.in.:
- podeszły wiek,
- otyłość,
- żylaki,
- niewłaściwe stosowanie leków przeciwkrzepliwych,
- lekceważenie zaleceń lekarskich po zakrzepicy żył głębokich.
Większe ryzyko zespołu pozakrzepowego obserwuje się również u osób, które już wcześniej przeszły epizod zakrzepicy [1], [2].
Objawy zespołu pozakrzepowego
Zespół pozakrzepowy obejmuje szereg różnych objawów. Jednym z najczęstszych jest ból – od delikatnego, powodującego mały dyskomfort po mocny i tępy ból kończyny dolnej. Oprócz dolegliwości bólowych dużo osób z PTS zgłasza objawy, takie jak:
- świąd,
- mrowienie skóry,
- skurcze mięśni,
- uczucie ciężkości kończyny,
- zaczerwienienie skóry,
- wysypka,
- obrzęk kończyny (jeden ze wczesnych objawów).
U niektórych osób występują również żylaki i ciężko gojące się rany (owrzodzenie żylne umiejscowione zazwyczaj w okolicy kostki). Rzadziej obserwuje się tzw. chromanie żylne. Jest to napadowy, nagły ból, który pojawia się w zajętej kończynie podczas chodzenia.
Nasilenie wspomnianych objawów jest różne. Niepokojące dolegliwości mogą występować przez cały czas lub tylko okresowo. Szczególnie wyczulone na nie powinny być osoby, u których w przeszłości rozpoznano zakrzepicę żył głębokich [1], [2].
Leczenie zespołu pozakrzepowego
Wystąpienie silnego i nagłego obrzęku kończyny, a także bólu i zaczerwienienia skóry jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem. Z kolei niewielki obrzęk, uczucie ciężkości nóg czy dyskomfort zazwyczaj nie wymagają natychmiastowej konsultacji. Co nie oznacza, że można je zlekceważyć – warto omówić je z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).
Jak przebiega diagnostyka zespołu pozakrzepowego? Zazwyczaj wystarczające okazuje się badanie fizykalne i szczegółowy wywiad lekarski. Ważne jest potwierdzenie rozpoznania zakrzepicy żył głębokich w przeszłości, a także czas wystąpienia niepokojących dolegliwości. O zespole pozakrzepowym można mówić, gdy pojawią się one najwcześniej po trzech miesiącach od epizodu zakrzepicy.
W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania laboratoryjne krwi czy badania obrazowe. Pomagają one ocenić, czy źródłem dolegliwości nie są inne choroby (np. cukrzyca), a także ujawnić zaburzenia przepływu krwi.
Przebieg leczenia zespołu pozakrzepowego zależy od różnych czynników (m.in. nasilenia objawów). W łagodnych przypadkach może obejmować jedynie ćwiczenia rehabilitacyjne.
Oprócz tego typu ćwiczeń lekarz może zlecić inne metody mające na celu obniżenie ciśnienia krwi w żyłach. Należą do nich: leczenie ułożeniowe (czyli układanie kończyn dolnych powyżej serca przez 30 minut kilka razy dziennie), leczenie uciskowe przy użyciu specjalnych pończoch i opasek czy farmakoterapia. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne, polegające na usunięciu żylaków i zaopatrywaniu owrzodzeń żylnych.
Nieodłącznym elementem leczenia jest również dbanie o przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia. Chorym zaleca się unikanie używek, a także unormowanie masy ciała poprzez właściwie zbilansowaną dietę i aktywność fizyczną [2].
