“Ogon koński” to określenie, które odnosi się do struktury złożonej z nerwów rdzeniowych (L1-S5) biegnących od pierwszego kręgu lędźwiowego do stożka nerwowego. Odpowiadają one za unerwienie zwieraczy i kończyn dolnych, unerwienie czuciowe pośladków, pachwin, wewnętrznej strony ud, a także przywspółczulne unerwienie dystalnej części jelita i pęcherza. Są one wrażliwe na ucisk. Ich kompresja może doprowadzić do pojawienia się zespołu objawów neurologicznych, które nazywane są “zespołem ogona końskiego”.
Czym jest zespół ogona końskiego?
Zespół ogona końskiego to grupa objawów wywołanych kompresją struktury nazywanej “końskim ogonem”. W literaturze można znaleźć kilka definicji tej choroby.
Jest to schorzenie, które wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi – zarówno jeśli chodzi o zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie dysfunkcji seksualnych, wyłonienie kolostomii (chirurgicznego wyprowadzenia światła jelita grubego na powierzchnię brzucha) czy leczenie pooperacyjnych powikłań [1], [2].
Przyczyny zespołu ogona końskiego
Jakie są przyczyny zespołu ogona końskiego? Za najczęstszą uznaje się przepuklinę krążka międzykręgowego w okolicy kręgosłupa lędźwiowego. Może być ona spowodowana np. uwarunkowaniami środowiskowymi związanymi z wykonywaną pracą.
Wśród innych przyczyn kompresji “ogona końskiego” wymienia się m.in.:
- złamanie osteoporotyczne (czyli następujące w wyniku działania siły, która u osoby zdrowej nie spowodowałaby złamania),
- nieswoiste lub swoiste zapalenia,
- urazy komunikacyjne,
- choroby nowotworowe [1], [2].
Objawy zespołu ogona końskiego
Chorzy na zespół ogona końskiego odczuwają ból o charakterze rwy kulszowej. Oprócz tego pojawiają się inne objawy:
- zmniejszenie czucia (zazwyczaj po wewnętrznej stronie ud, w okolicy krocza i okołoodbytniczej),
- dysfunkcje seksualne ( zaburzenia erekcji u mężczyzn i zmniejszenie czucia w trakcie zbliżenia w przypadku kobiet),
- trudności z kontrolowaniem ruchów związanych z wypróżnieniem,
- zaburzenia pracy pęcherza moczowego np. kropelkowe oddawanie moczu, nietrzymanie moczu (najczęściej zgłaszany problem).
U chorych obserwuje się również narastający niedowład kończyn dolnych z opadaniem stopy, osłabieniem wyprostu stawu kolanowego i osłabieniem prostowników oraz zginaczy [1], [2].
Leczenie zespołu ogona końskiego
Bóle dolnego odcinka kręgosłupa, zaburzenia ruchowe i czuciowe w obrębie kończyny dolnej i zaburzenia pracy pęcherza moczowego to niepokojące sygnały, które warto jak najszybciej skonsultować z lekarzem neurologiem. W przypadku podejrzenia zespołu ogona końskiego specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad lekarski i zleci badania obrazowe (oraz inne badania, jeśli będą konieczne).
W przypadku diagnostyki zespołu ogona końskiego najczęściej wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. Są to badania, które pozwalają wykryć zmiany chorobowe i zaplanować odpowiednie leczenie.
Jeśli u chorego pojawią się objawy porażenne, zaleca się pilne wykonanie operacji (maksymalnie 2 doby od postawienia diagnozy). Zwlekanie z leczeniem prowadzi do obumierania komórek nerwowych i nieodwracalnych zmian.
Po zakończeniu leczenia operacyjnego wskazana jest rehabilitacja. Wykonywanie odpowiednio dobranych ćwiczeń wzmacniających mięśnie kończyn dolnych pomaga zapobiec zanikom mięśniowym i przyspiesza powrót do sprawności.
Rehabilitacja nie kończy się na regularnym wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających kończyny dolne. Nie mniej ważne są ćwiczenia obręczy kończyny górnej, a także trening ogólnokondycyjny [1], [2], [3].
Profilaktyka zespołu ogona końskiego
Profilaktyka zespołu ogona końskiego obejmuje m.in. regularne wykonywanie ćwiczeń pozwalających zadbać o zdrowie kręgosłupa, stosowanie odpowiednich technik podnoszenia ciężarów i unikanie ryzykownych zachowań zwiększających ryzyko urazu.
Niezwykle ważne jest także wczesne podjęcie leczenia, które zapobiega trwałemu uszkodzeniu nerwów. W związku z tym nie należy lekceważyć objawów wskazujących na zespół ogona końskiego.
