Zmienny nastrój i nadmierna drażliwość u kobiet przed okresem bywają przedmiotem żartów. Jednak nie jest to żaden wymysł, a realny problem, z którym zmaga się około 40% kobiet (najczęściej w wieku 25-35 lat). Zespół objawów fizycznych, behawioralnych i psychicznych, które pojawiają się po owulacji, doczekał się nawet swojej nazwy. Określa się go jako PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego (od angielskich słów “premenstrual syndrome”).
Czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego to grupa objawów fizycznych, psychicznych i behawioralnych. Pojawiają się one w fazie lutealnej i ustępują z momentem rozpoczęcia miesiączki.
Objawy PMS są najbardziej odczuwalne w wieku 25-35 lat. Ich natężenie i rodzaj mogą się różnić. U około 2-6% kobiet w wieku rozrodczym występuje ciężka postać, określana jako przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (ang. premenstrual dysphoric disorder, PMDD). Charakteryzuje się ona nasilonymi objawami – szczególnie ze strony psychicznej [1, 2].
Przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Do tej pory dokładne przyczyny PMS czy PMDD pozostają nieznane. To, co udało się ustalić to, że u podłoża zespołu objawów leżą cykliczne zmiany czynności jajników i wynikające z nich wahania stężeń żeńskich hormonów płciowych. Przy czym zaobserwowano, że nie ma istotnych różnic w produkcji hormonów pomiędzy kobietami z PMS i tymi, które nie zmagają się z takimi dolegliwościami.
Objawy PMS wynikają raczej z tego, że część kobiet ma predyspozycje genetyczne do rozwoju zespołu napięcia przedmiesiączkowego lub jest bardziej podatna na zmiany stężeń tych hormonów [1, 2].
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Objawy PMS są bardzo zróżnicowane. Na ten moment wyróżnia się około 300 symptomów charakterystycznych dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Do najczęstszych objawów natury fizycznej należą:
bóle głowy,
bóle mięśni i stawów,
opuchlizna dłoni i stóp,
zatrzymywanie się wody w organizmie,
pogorszenie wyglądów włosów i cery (na skórze mogą pojawiać się m.in. zaskórniki).
Z kolei częste dolegliwości psychiczne to:
uczucie niepokoju,
nadmierna drażliwość,
bezsenność lub nadmierna senność,
problemy z koncentracją,
wahania nastroju,
zmęczenie,
przygnębienie [1, 2].
Są to mało charakterystyczne objawy, które nie zawsze są kojarzone z PMS. Tu pojawia się pytanie, na jakiej podstawie rozpoznaje się zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Po czym poznać, że przygnębienie, ból głowy czy bezsenność są spowodowane PMS, a nie innymi czynnikami? Zespół napięcia przedmiesiączkowego rozpoznaje się, gdy:
przynajmniej 1 objaw psychiczny lub fizyczny pojawia się w okresie od 5 dni przed miesiączką i ustępuje do 4 dni po wystąpieniu krwawienia miesiączkowego;
uciążliwe dolegliwości nie występują w fazie folikularnej cyklu menstruacyjnego;
dolegliwości mają średni lub ciężki stopień nasilenia, powodują dyskomfort psychiczny i/lub fizyczny;
objawy występują w większości cykli menstruacyjnych (przez minimum 2 miesiące);
dolegliwości nie są spowodowane zaostrzeniem istniejących zaburzeń psychicznych (lub innych chorób);
Jeśli objawy PMS są na tyle uciążliwe, że utrudniają codzienne funkcjonowanie, lekarz może zdecydować o konieczności wdrożenia leczenia farmakologicznego. Lekami pierwszego rzutu u kobiet z ciężką postacią PMS są selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Efekt leczniczy obserwuje się zazwyczaj po około 1-2 dniach od przyjęcia pierwszej dawki leku.
Leczenie farmakologiczne nie zawsze jest konieczne. W przypadku objawów o mniejszym nasileniu można poprzestać na metodach niefarmakologicznych. W łagodzeniu uciążliwych dolegliwości pomagają:
zdrowa dieta z odpowiednią ilością produktów będących źródłem tryptofanu – prekursora serotoniny;
ograniczenie ilości kofeiny;
ćwiczenia relaksacyjne;
suplementy diety z magnezem, wapniem i witaminą E [1, 2];
zioła (np. melisa lekarska, kozłek lekarski, chmiel zwyczajny) [3];
Przypisy
[1] Krawczyk, Wojciech, and E. Rudnicka-Drozak. "Zespół napięcia przedmiesiączkowego." Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 17.3 (2011).
[2] Hofmeister, Sabrina, and Seth Bodden. "Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder." American family physician 94.3 (2016): 236-240.
[3] Kapczyński, Witold. "Phytotherapy in contemporary medical Treatment in Gynaecology and Obstetrics." Postępy Fitoterapii.
