Przyczyny objawów naczyniowych i neurologicznych w obrębie kończyny górnej mogą być różne. Jedną z nich jest zespół górnego otworu klatki piersiowej (ang. thoracic outlet syndrome, TOS). Co to za choroba? Jakie są jej przyczyny i objawy?
Czym jest zespół górnego otworu klatki piersiowej?
Zespół górnego otworu klatki piersiowej to grupa objawów spowodowanych uciskiem na struktury naczyniowe, które przechodzą przez górny otwór klatki piersiowej. Szacuje się, że występują u około 0,3-8% populacji i najczęściej dotykają osoby w wieku 30-40 lat.
Przyczyny zespołu górnego otworu klatki piersiowej
Przyczyny TOS są różne, co sprawia, że diagnostyka jest złożona. Objawy naczyniowe i neurologiczne w obrębie kończyny górnej mogą być spowodowane np. obecnością żebra szyjnego, uciskiem mięśnia piersiowego mniejszego, uszkodzeniem obojczyka, zakrzepami żył podobojczykowych czy pourazowym kostnieniem.
Jednak za główne przyczyny ucisku na nerwy i naczynia uznaje się cieśń obojczykowo-żebrową, żebro szyjne, a także mięsień pochyły przedni, środkowy [1], [2].
Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej
Jakie objawy daje zespół górnego otworu klatki piersiowej? Objawy zależą przede wszystkim od stopnia ucisku na żyłę podobojczykową, tętnicę i splot ramienny. W związku z tym dzieli się je na 3 grupy objawów: zespołu żylnego, zespołu tętniczego i zespołu neurogennego.
Objawy zespołu żylnego pojawiają się u około 3-5% osób. Wynikają one z ucisku żyły pachowej lub podobojczykowej, który może prowadzić do zakrzepicy. Występuje ona zazwyczaj u młodych osób i objawia się m.in. uczuciem ciężkości (szczególnie w pozycji leżącej), tępym bólem i wymuszonym ułożeniem kończyny górnej. Z czasem zauważalne są również wyraźnie rozszerzone powierzchowne żyły (na ramieniu, szyi i plecach).
Objawy zespołu tętniczego dotyczą około 1-2% osób. Mają ostry lub przewlekły charakter. W przypadku stanu ostrego pojawiają się niepokojące sygnały wskazujące na ostre niedokrwienie kończyny. Z kolei w fazie przewlekłej obserwuje się zmiany troficzne palców czy uczucie oziębienia skóry dłoni.
Najczęstszą postacią TOS, która występuje u około 95% chorych, są objawy zespołu neurogennego. Pojawiają się one w wyniku ucisku na splot ramienny. Obejmują: dolegliwości bólowe obręczy barkowej lub odcinka szyjnego kręgosłupa, mrowienie i drętwienie (całego przedramienia lub ręki). Czasami towarzyszy im również ból głowy i osłabienie uścisku dłoni [1], [2].
Leczenie zespołu górnego otworu klatki piersiowej
Diagnostyka zespołu górnego otworu klatki piersiowej obejmuje: szczegółowy wywiad lekarski, testy prowokacyjne, badania nieinwazyjne i inwazyjne. Do testów prowokacyjnych wykorzystywanych w celu rozpoznania TOS zaliczają się m.in. test Adsona i test AER. Jednak ich wyniki nie są wystarczające do postawienia ostatecznej diagnozy, ponieważ mogą być dodatnie także w innych stanach.
W związku z tym oprócz wyżej wymienionych testów lekarz zleca badania nieinwazyjne np. USG metodą podwójnego obrazowania czy elektromiografię. W niektórych przypadkach może zdecydować również o konieczności wdrożenia inwazyjnych metod diagnostycznych np. arteriografii.
Po ustaleniu rozpoznania wdraża się leczenie zachowawcze i operacyjne (tylko przy określonych wskazaniach). Leczenie zachowawcze polega na rehabilitacji (w tym zabiegach kinezyterapii i fizykoterapii), która ma na celu zmniejszenie wzmożonego napięcia mięśni i złagodzenie dolegliwości bólowych. W niektórych przypadkach niezbędne jest również leczenie operacyjne.
Całkowite wyleczenie TOS jest możliwe. Jednak, żeby uniknąć ponownych problemów, należy unikać czynników ryzyka [1], [2].
Profilaktyka zespołu górnego otworu klatki piersiowej
Profilaktyka zespołu górnego otworu klatki piersiowej obejmuje m.in. regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięśnie, utrzymywanie prawidłowej postawy ciała, unikanie długotrwałego wykonywania tych samych ruchów, dostosowanie stanowiska pracy, a także noszenie ciężkich plecaków lub torebek równomiernie na obu ramionach.
