Grzyby są spożywane od tysięcy lat. Ich walory smakowo-zapachowe ceniono już w czasach starożytnych. Tak pozostało do dziś. W sklepach można kupić pieczarki, boczniaki, kurki czy grzyby charakterystyczne dla kuchni azjatyckiej. Część osób decyduje się również na wyprawę do lasu na grzybobranie. Tu pojawia się jednak pewien problem. Sporządzanie potraw z samodzielnie zebranych grzybów wymaga wiedzy na temat tego, które gatunki są jadalne. W przeciwnym razie może dojść do zatrucia grzybami.
Przyczyny zatrucia grzybami
Najczęstszą przyczyną zatrucia jest nieznajomość grzybów zebranych w lesie, a potem użycie ich do przygotowywania potrawy. Niektóre grzyby trujące już na pierwszy rzut oka różnią się od jadalnych (np. muchomor czerwony o charakterystycznym czerwonym kapeluszu). Inne są do nich łudząco podobne, dlatego trzeba dużej wiedzy, aby odróżnić je od grzybów nadających się do jedzenia.
Nieprawdą jest, że wszystkie grzyby trujące mają wspólne cechy. Często powtarzanym mitem jest to, że grzyb trujący zabarwi się na sino po przekrojeniu albo, że ma gorzki, palący smak.
Jest wiele grzybów trujących, które są przyczyną zatruć. Najbardziej niebezpieczne są te, które zawierają toksyny cytotropowe. Zaliczają się do nich:
muchomory (sromotnikowy, wiosenny, jadowity),
czubajeczka cielista,
hałmówka jesienna,
piestrzenica kasztanowata,
zasłonak rudy.
Zatrucie wyżej wymienionymi grzybami może prowadzić do uszkodzenia serca, nerek i wątroby.
Inna grupa będąca przyczyną zatruć to grzyby zawierające toksyny neurotropowe (np. muchomor czerwony). Ich spożycie prowadzi do wystąpienia zespołu cholinolitycznego. Objawia się on zaburzeniami świadomości, którym towarzyszą omamy wzrokowe, a także pobudzeniem psychoruchowym niezbornością ruchów i zaburzeniami orientacji [2].
Przyczyną zatrucia mogą być również grzyby, które zawierają toksyny powodujące dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Zaliczają się do nich np. muchomor cytrynowy, czubajka kolista i różne odmiany gołąbka. Toksyczność tego typu grzybów nie jest duża, ale ostre zatrucie może powodować zaburzenia wodno-elektrolitowe (które są szczególnie groźne dla osób w wieku podeszłym i dzieci) [1].
Objawy zatrucia grzybami
W zależności od tego, jaki grzyb jest przyczyną zatrucia, pojawiają się objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka, nudności i wymioty) lub nerwowego (np. zaburzenia orientacji, pobudzenie psychoruchowe, omamy wzrokowe). Jeśli przyczyną zatrucia są grzyby zawierające toksyny cytotropowe mogą pojawić się również objawy świadczące o uszkodzeniu narządów wewnętrznych.
Dolegliwości żołądkowo-jelitowe pojawiają się najczęściej po około 20 minutach od zjedzenia grzybów. Z kolei, jeśli doszło do zatrucia grzybami będącymi źródłem toksyn neurotropowych, niepokojące sygnały występują po kilkunastu minutach lub kilku godzinach od posiłku.
Inaczej wygląda to w przypadku grzybów, które zawierają toksyny cytotropowe. Zatrucie może mieć charakter bezobjawowy nawet przez kilka dni. Co nie oznacza, że nie jest niebezpieczne. Wręcz przeciwnie – nieleczone prowadzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych i śmierci [1].
Leczenie zatrucia grzybami
W przypadku podejrzenia zatrucia należy jak najszybciej rozpocząć leczenie. Jego przebieg zależy przede wszystkim od tego, jaki grzyb trujący jest przyczyną zatrucia.
Jeśli przeważają objawy zatrucia muskarynowego zazwyczaj podaje się atropinę. Konieczna jest hospitalizacja, a niekiedy również przeszczep uszkodzonego narządu (np. wątroby).
Z kolei w przypadku zatrucia mniej toksycznymi grzybami wywołującymi dolegliwości żołądkowo-jelitowe zaleca się nawadnianie organizmu, przyjmowanie elektrolitów oraz dietę lekkostrawną.
Profilaktyka zatrucia grzybami
Podstawą profilaktyki zatruć grzybami jest spożywanie grzybów, które pochodzą wyłącznie ze sprawdzonego źródła. Niewskazane jest jedzenie samodzielnie zebranych grzybów, jeśli nie ma 100% pewności co do tego, że należą do gatunków jadalnych.
Zatrucie grzybami może mieć różny przebieg. Czasami daje objawy w postaci dolegliwości żołądkowo-jelitowych. W innym przypadku prowadzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych i zagraża życiu, dlatego lepiej nie ryzykować.
[1] Jankowska, I., et al. "Diagnostyka i leczenie zatrucia muchomorem sromotnikowym." Post Nauk Med 23.1 (2010): 45-50.
[2] https://nagle.mp.pl/interna/111102,ostry-zespol-antycholinergiczny-cholinolityczny-objawy-i-postepowanie-w-stanach-naglych
