Wewnętrzne ściany żołądka są całkowicie pokryte błoną śluzową, która pełni funkcję ochronną oraz uczestniczy w produkcji soku żołądkowego. W wyniku działania różnych czynników może dojść do jej zapalenia. Nazywa się to zapaleniem żołądka (inaczej katarem żołądka lub nieżytem żołądkowym). Często towarzyszy mu również stan zapalny w obrębie dwunastnicy – odcinka jelita cienkiego, który łączy odźwiernik żołądka z jelitem czczym. Jakie objawy daje zapalenie żołądka i dwunastnicy? Jak przebiega jego diagnostyka i leczenie?
Czym jest zapalenie żołądka i dwunastnicy?
Zapalenie żołądka to termin, który stosuje się w odniesieniu do wszystkich stanów będących skutkiem uszkodzenia błony śluzowej ściany żołądka, czyli jej najbardziej wewnętrznej części. Podobnie wygląda to w przypadku dwunastnicy. O zapaleniu mówi się, gdy w wyniku działania różnych czynników dojdzie do uszkodzenia jej błony śluzowej.
Zapalenie błony śluzowej żołądka występuje często. Rzadziej stwierdza się je u dzieci – szacuje się, że choruje na nie około 30% najmłodszych pacjentów. Liczba zachorowań zależy od wieku dziecka oraz standardów środowiska, w którym żyje. Im wyższy wiek, tym częstsze zakażenia powodujące zapalenie błony śluzowej [1, 2].
Przyczyny zapalenia żołądka i dwunastnicy
W zależności od przyczyny wyróżnia się 4 postaci zapalenia żołądka:
ostrą gastropatię krwotoczną (inaczej nadżerkową);
gastropatię żółciową, której przyczyną jest drażniące działanie żółci (tę postać diagnozuje się najczęściej u pacjentów po operacjach polegających na usunięciu fragmentu żołądka);
autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka;
zapalenie żołądka spowodowane zakażeniem bakterią H.pylori;
Pierwsza z wymienionych postaci to uszkodzenie błony śluzowej żołądka charakteryzujące się powstawaniem krwawych nadżerek. Do ich rozwoju predysponują czynniki, takie jak picie dużych ilości alkoholu, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), żółć, doustne preparaty żelaza i chemioterapia. Jednym z czynników jest także owrzodzenie stresowe, do którego dochodzi na skutek niedokrwienia z niedotlenieniem błony śluzowej (np. w wyniku ciężkich urazów, sepsy).
Która z wyżej wymienionych postaci zapalenia występuje najczęściej? Szacuje się, że za większość przypadków zapalenia żołądka i dwunastnicy odpowiada zakażenie bakterią H.pylori [1].
Objawy zapalenia żołądka i dwunastnicy
Jakie objawy pojawiają się w wyniku uszkodzenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy? Ostre zapalenie, którego przyczyną jest zakażenie H.pylori, najczęściej obserwuje się u dzieci. Zazwyczaj przebiega bezobjawowo, choć u niektórych osób daje dolegliwości w postaci nudności, wymiotów czy bólów brzucha.
Nudności i wymioty (niekiedy z domieszką krwi, które przypominają fusy po kawie) pojawiają się również w przebiegu ostrej gastropatii krwotocznej. W niektórych przypadkach towarzyszą im również ból oraz dyskomfort w środkowym nadbrzuszu.
Z kolei u chorych z gastropatią żółciową lub przewlekłym zapaleniem żołądka nie pojawiają się żadne niepokojące objawy albo mają one postać dyspepsji. Osoby z tymi postaciami zapalenia odczuwają m.in. ból w górnej części brzucha, mają nudności i wymioty.
Zapaleniu żołądka często towarzyszy stan zapalny w obrębie dwunastnicy. Objawia się on biegunką, wzdęciami, ogólnym osłabieniem, utratą apetytu, bólem w nadbrzuszu oraz podwyższoną temperaturą ciała [1].
Leczenie zapalenia żołądka i dwunastnicy
W przypadku nawracających lub długo utrzymujących się dolegliwości zaleca się konsultację z lekarzem. Ustala on rozpoznanie na podstawie wywiadu lekarskiego oraz wyników gastroskopii (która może być uzupełniona o inne badania).
Jak przebiega leczenie po rozpoznaniu zapalenia żołądka i dwunastnicy? W przypadku zakażenia H.pylori konieczna jest eradykacja – leczenie farmakologiczne, którego celem jest usunięcie bakterii. Z kolei u pacjentów z ostrą gastropatią krwotoczną należy usunąć przyczynę (np. odstawić leki) i wdrożyć leczenie przyspieszające regenerację błony śluzowej.
Usunięcie przyczyny uszkodzenia błony śluzowej może doprowadzić do całkowitego wyleczenia. Pod warunkiem że proces zapalny nie został wykryty zbyt późno [1, 2, 3].
Przypisy
[1] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/50792,zapalenie-blony-sluzowej-zoladka
[2] Grzywińska U., Dobrowolska-Zachwieja A., Linke K. ZAPALENIE BŁONY ŚLUZOWEJ ŻOŁĄDKA–PODZIAŁ, ETIOLOGIA, OBJAWY KLINICZNE. Nowiny Lekarskie 76.5 (2007): 426-429.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/78712,postepowanie-i-dieta-w-zapaleniu-blony-sluzowej-zoladka-oraz-dwunastnicy
