Wsierdzie (łac. endocardium) jest najbardziej wewnętrzną warstwą ściany serca. Błoną łącznotkankową, która wyściela powierzchnię przedsionków i komór. Obecność ciał obcych (np. zastawki), mikrourazy, zabiegi chirurgiczne, a także schorzenia powodujące szybszy przepływ krwi mogą prowadzić do uszkodzenia wsierdzia. Tym samym zwiększają ryzyko zakażenia drobnoustrojami wywołującymi zapalenie. Jednak nie tylko one przyczyniają się do rozwoju stanu zapalnego. Jakie jeszcze czynniki odpowiadają za zapalenie wsierdzia? Jakie objawy daje i jak się je leczy?
Czym zapalenie wsierdzia?
Zapalenie wsierdzia to poważna choroba, która atakuje jamy serca, zastawki, a także większe naczynia krwionośne. W większości przypadków jej przyczyną jest zakażenie bakterią – najczęściej gronkowcem złocistym (łac. Staphylococcus aureus).
W populacji ogólnej częstość zachorowania wynosi około 15-30 zachorowań na milion mieszkańców. Z kolei w Polsce odnotowuje się około 3 000 przypadków rocznie.
Zapadalność na zapalenie wsierdzia różni się w zależności od płci i wieku. Jest to choroba, która częściej atakuje mężczyzn i osoby w wieku 70-80 lat. Ponadto wśród czynników predysponujących do jej rozwoju wymienia się: stosowanie dożylnych leków, reumatyczną chorobę serca, sztuczną zastawkę, wrodzone lub nabyte defekty zastawki mitralnej albo aortalnej.
W ciągu ostatnich kilkunastu lat całkowita zapadalność na zapalenie wsierdzia nie uległa zmniejszeniu. Co prawda w krajach uprzemysłowionych obserwuje się rzadsze występowanie reumatycznej choroby serca, ale pojawił się inny czynnik. Coraz częstsze stosowanie urządzeń terapeutycznych (np. sztucznej zastawki serca) [1, 2].
Przyczyny zapalenia wsierdzia
Ze względu na przyczynę stanu zapalnego można wyróżnić:
infekcyjne zapalenie wsierdzia,
reumatyczne zapalenie wsierdzia.
Przyczyną pierwszego z wymienionych jest najczęściej gronkowiec złocisty. Prawdopodobnie wynika to z coraz częstszego stosowania cewników wewnątrznaczyniowych oraz dożylnych leków [1, 2, 3].
Z kolei reumatyczne zapalenie wsierdzia występuje w przebiegu gorączki reumatycznej. Jest to uogólniona reakcja zapalna tkanki łącznej wielu narządów (w tym serca) [4].
Objawy zapalenia wsierdzia
W przebiegu zapalenia wsierdzia pojawiają się objawy ogólne takie jak:
wysoka gorączka i dreszcze;
bóle mięśni i stawów (które można złagodzić nie tylko za pomocą leków, ale i żelów przeciwbólowych);
osłabienie apetytu;
niezamierzona utrata masy ciała;
nudności i wymioty;
ból głowy;
splątanie;
Oprócz objawów ogólnych mogą pojawić się niepokojące sygnały sugerujące udar mózgu. Wynikają one z zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego.
Dodatkowo niewielkie zatory naczyń obwodowych powodują wybroczyny pod paznokciami (przypominające drzazgę), a także inne objawy naczyniowe. Należą do nich: plamki Rotha, guzki Oslera i objaw Janewaya [1, 2].
Leczenie zapalenia wsierdzia
Diagnostyka zapalenia wsierdzia obejmuje badania krwi oraz badanie echokardiograficzne. W przypadku podejrzenia infekcyjnego zapalenia wsierdzia podstawowym badaniem jest posiew krwi. Pozwala on na stwierdzenie obecności drobnoustrojów.
Po rozpoznaniu infekcyjnego zapalenia wsierdzia wdraża się antybiotykoterapię. Czas jej trwania zależy m.in. od tego czy zakażeniu uległa zastawka własna, czy sztuczna.
W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie inwazyjne polegające na operacyjnej wymianie zastawki. Wskazaniem do operacji są m.in. zakażenie drobnoustrojem opornym na leczenie i niewydolność serca spowodowana zniszczeniem zastawki.
Rokowania chorych z infekcyjnym zapaleniem wsierdzia są poważne. Może dojść u nich do nawrotów choroby, a także powikłań (np. zatorów płucnych, zapalenia mięśnia sercowego, ostrej niedomykalności zastawki, zaburzenia rytmu i przewodzenia). Poza tym, nawet jeśli uda się wyleczyć zakażenie istnieje ryzyko postępującej niewydolności serca.
Gorsze rokowanie obserwuje się u osób w wieku podeszłym, z niedoborami odporności, a także u chorujących na cukrzycę, schorzenia nerek czy wątroby [1, 2, 3].
Przypisy
[1] Lelakowski J. Rozpoznawanie bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Folia Cardiologica Excerpta. 2009, 4(2):78-82.
[2] Baig W., Sandoe J. Infekcyjne zapalenie wsierdzia. Medycyna po Dyplomie. 2010, 19(9):59-64.
[3] Abrutyn E., Cabell C.H., Fowler V.G. Zachowawcze leczenie zapalenia wsierdzia. Medycyna po Dyplomie. 2009, 2.
[4] https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/927,choroba-reumatyczna-serca
