Tularemia (łac. tularaemia) to ostra choroba zakaźna spowodowana zakażeniem bakterią Francisella tularensis. Potocznie nazywana jest “gorączką zajęczą”, ponieważ na zakażenie szczególnie narażone są gryzonie. Przy czym zachorować może także inne zwierzę (np. kot domowy) lub człowiek. Jakie są przyczyny i objawy tularemii u ludzi? Jak przebiega leczenie tej choroby?
Czym jest tularemia?
Tularemia to ostra choroba zakaźna wywołana zakażeniem bakterią Francisella tularensis (inaczej pałeczką tularemii). Jest to bakteria Gram-ujemna, która została odkryta w 1911 roku. Wykazuje zdolność do wnikania i rozmnażania się w różnych typach komórek. Najczęściej atakuje makrofagi, które odpowiadają m.in. za niszczenie drobnoustrojów i obumierających komórek.
Tularemia atakuje zarówno gryzonie i inne zwierzęta, jak i człowieka. Jednak do tej pory nie zaobserwowano transmisji zakażenia z człowieka na człowieka.
Jak często występuje tularemia? W Polsce rozpoznaje się około 10 przypadków rocznie [1, 2, 3].
Przyczyny tularemii
W jaki sposób dochodzi do zakażenia pałeczką tularemii? Człowiek może zachorować na tularemię w wyniku ukąszenia kleszcza lub much jelenich. Ponadto do zakażenia może dojść w wyniku:
wypicia wody skażonej bakterią Francisella tularensis,
ekspozycji zawodowej (np. podczas pracy w laboratorium),
inhalacji zanieczyszczonego aerozolu lub kurzu,
kontaktu skóry z zakażonym zwierzęciem.
Inną potencjalną przyczyną zakażenia jest ekspozycja na bioterroryzm. Pałeczka tularemii może być wykorzystywana do produkcji broni biologicznej, ponieważ do wywołania choroby potrzebna jest niewielka liczba bakterii (10-50) [1, 2, 3].
Objawy tularemii
Objawy tularemii pojawiają się z reguły po 3-5 dniach od zakażenia pałeczką tularemii. U osoby zakażonej zawsze występuje gorączka. Często ma nagły przebieg i towarzyszą jej dreszcze. Oprócz gorączki mogą pojawić się objawy takie jak:
ból głowy,
biegunka,
bóle mięśni i stawów.
W niektórych przypadkach obserwuje się również zmiany skórne w postaci plamisto-grudkowej lub plamistej wysypki.
Pozostałe objawy zależą od drogi wniknięcia bakterii do wnętrza organizmu. Przykładowo, jeśli doszło do ukąszenia przez kleszcza lub muchy jeleniej objawy mają postać gruczołowej, lub wrzodziejąco-gruczołowej tularemii. Z kolei, jeśli przyczyną zakażenia była inhalacja aerozoli lub kurzu zanieczyszczonych bakteriami, dochodzi do rozwoju tularemii płucnej. Jest to jedna z najcięższych postaci tej choroby [1, 2, 3].
Leczenie tularemii
Po zebraniu szczegółowego wywiadu lekarskiego specjalista może zdecydować konieczności wykonania badań krwi i posiewów mikrobiologicznych. Wyhodowanie pałeczek tularemii z materiału biologicznego (np. wymazów ze zmian skórnych) ostatecznie potwierdza diagnozę.
Po ustaleniu rozpoznania wdrażana jest antybiotykoterapia. Zazwyczaj jest to długotrwała kuracja, która trwa około 10-21 dni.
Jeśli właściwe leczenie zostanie podjęte w porę, możliwe jest całkowite wyleczenie tularemii. Przy czym objawy choroby mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni.
Z kolei nieleczona tularemia wiąże się ze śmiertelnością na poziomie 5-15%. Rokowanie mogą pogarszać czynniki takie jak: późne zdiagnozowanie choroby, uszkodzenie nerek i choroby współistniejące [4].
Profilaktyka tularemii
Czy są jakieś sposoby na to, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania? Jednym z nich jest stosowanie preparatów przeciw kleszczom – najlepiej takich, które zawierają 20-30% DEET. Oprócz tego ważne jest noszenie odzieży z długim rękawem podczas pobytu w lesie, a także szybkie usuwanie kleszczy.
Kolejną rzeczą, o której warto pamiętać, jest picie wody jedynie ze sprawdzonego źródła oraz jedzenie mięsa tylko po obróbce cieplnej.
Przyczyną zakażenia może być także inhalacja aerozolu lub kurzu. W związku z tym zaleca się używanie masek m.in. przy sprzątaniu miejsc, w których przebywają gryzonie [3].
Przypisy
[1] Sjöstedt, Anders. "Tularemia: history, epidemiology, pathogen physiology, and clinical manifestations." Annals of the New York Academy of Sciences 1105.1 (2007): 1-29.
[2] Feldman, Katherine Anne. "Tularemia." Journal of the American Veterinary Medical Association 222.6 (2003): 725-730.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/164070,tularemia
[4] Hepburn, Matthew J., and Andrew JH Simpson. "Tularemia: current diagnosis and treatment options." Expert review of anti-infective therapy 6.2 (2008): 231-240.
