Przyczyny biegunki są bardzo różne. Zmiana rytmu wypróżnień może być następstwem błędów żywieniowych, stresu, chorób przewlekłych, a także zakażenia bakteryjnego. Jedną z ostrych chorób biegunkowych, które są spowodowane zakażeniem bakterią, jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit (łac. enterocolitis pseudomembranacea).
Czym jest choroba rzekomobłoniaste zapalenie jelit?
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit jest ostrą chorobą biegunkową, która obejmuje jelito cienkie i grube. Należy do najczęstszych biegunek bakteryjnych nabywanych w środowisku szpitalnym.
Do zakażenia bakterią, która je wywołuje, dochodzi bardzo szybko i łatwo. Ryzyko rośnie wraz z czasem hospitalizacji. Szacuje się, że do kolonizacji bakterii, która jest przyczyną choroby, dochodzi u około 20% osób hospitalizowanych przez ponad tydzień. Dla porównania w populacji ogólnej kształtuje się na poziomie 1-3% [1, 2].
Przyczyny rzekomobłoniastego zapalenie jelit
Przyczyną rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest zakażenie bakterią Clostridium difficile. Jest ona bezwzględnie beztlenowa i wytwarza przetrwalniki, które są szeroko rozpowszechnione w środowisku naturalnym. Szczególnie w szpitalach, dlatego do zakażenia dochodzi najczęściej u osób poddawanych hospitalizacji oraz pensjonariuszy domów opieki.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit jest najrzadszą, ale zarazem najcięższą postacią zakażenia bakterią Clostridium difficile. Dochodzi do niego drogą fekalno-oralną (najczęściej w wyniku kontaktu ze skażoną żywnością lub kałem). W prawidłowych warunkach organizm zazwyczaj skutecznie zapobiega zachorowaniu (nawet po kontakcie z bakterią). Jednak w wyniku zaburzenia fizjologicznej flory jelit bariera ochronna zostaje osłabiona, przez co ryzyko zachorowania na rzekomobłoniaste zapalenie jelit jest większe.
Najczęstszą przyczyną rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest antybiotykoterapia (przede wszystkim podawanie cefalosporyn II i III generacji lub fluorochinolonów). Do innych czynników ryzyka należą:
- wiek powyżej 65 lat,
- zażywanie leków zobojętniających kwas żołądkowy,
- choroby współistniejące (m.in. cukrzyca),
- niedrożność jelit,
- niedokrwienie jelita grubego,
- pobyt w ośrodku medycznej opieki długoterminowej lub szpitalu,
- zabiegi w obrębie jamy brzusznej.
Objawy rzekomobłoniastego zapalenie jelit
Po zakażeniu bakterią dochodzi do syntezy toksyn A i B, które uszkadzają błonę śluzową jelit i prowadzą do powstawania żółto-szarych tarczek (nazywanych błonami rzekomymi). Uszkodzenia błony śluzowej jelit przez toksyny bakteryjne, a także odczyn zapalny powodują gwałtowną biegunkę. Wodnisty stolec z domieszką śluzu i śladami krwi to główny objaw rzekomobłoniastego zapalenia jelit. Osoba zakażona może oddawać nawet 20 stolców na dobę.
U niektórych chorych występują również inne objawy, takie jak gorączka i bóle brzucha [1, 2].
Leczenie rzekomobłoniastego zapalenie jelit
Diagnostyka rzekomobłoniastego zapalenia jelit obejmuje szczegółowy wywiad lekarski (ważna jest informacja o hospitalizacji, antybiotykoterapii), badania krwi oraz badanie przedmiotowe, które wykazuje m.in. cechy odwodnienia i tkliwość brzucha.
W przypadku choroby można stwierdzić w nich wzrost stężenia kreatyniny i poziomu moczanu, a także podwyższenie poziomu leukocytów. Oprócz badania krwi wykorzystuje się również metody genetyczne i immunoenzymatyczne. Dodatkową możliwością jest kolonoskopia, która uwidacznia błony rzekome.
Ponadto lekarz może zlecić badania, które pozwalają różnicować rzekomobłoniaste zapalenie jelit z niedrożnością jelit, rozdęciem okrężnicy, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, biegunką podróżnych i biegunką o podłożu wirusowym.
Jednym z pierwszych kroków po zdiagnozowaniu rzekomobłoniastego zapalenia jelit jest odstawienie antybiotyku, który mógł wywołać infekcję. Następnie wdraża się doustne antybiotyki, które są celowane na Clostridioides.
Ważne jest również leczenie objawowe. Obejmuje ono podawanie leków przeciwgorączkowych, intensywne nawadnianie, a także dietę lekkostrawną [1, 2].
Profilaktyka rzekomobłoniastego zapalenie jelit
W ramach profilaktyki należy unikać nieuzasadnionego podawania antybiotyków, a także kontaktu z osobą zakażoną C.difficile.