Rumień guzowaty to schorzenie charakteryzujące się miejscowym stanem zapalnym w tkance podskórnej. Prowadzi on do powstania czerwonych, bolesnych guzków o średnicy 1-1,5 cm. Szacuje się, że rumień guzowaty występuje u 1-5 na 100 000 osób – częściej u kobiet między 30. a 40. rokiem życia. Jak objawia się rumień guzowaty, co prowadzi do jego rozwoju i w jaki sposób się go leczy?
Przyczyny rumienia guzowatego
Ustalenie przyczyny rumienia guzowatego nie zawsze jest możliwe. Mówi się wtedy o rumieniu guzowatym idiopatycznym.
Za pojawienie się czerwonych, bolesnych guzków odpowiadają różne czynniki.
Choroby – najczęściej sarkoidoza (inaczej choroba Besniera-Boecka-Schaumanna) zaliczana do schorzeń autoimmunologicznych, ale także nowotwory, przewlekłe zapalenie jelit i choroby układowe tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa).
Bakterie – u podłoża rumienia guzowatego może leżeć zakażenie paciorkowcami, a także bakteriami z rodzaju Yersinia lub Salmonella.
Wirusy – czerwone, bolesne guzki mogą pojawić się przebiegu zakażenia wirusami hepatotropowymi (HBV i HCV), wirusem HIV, cytomegalowirusem albo wirusem Epsteina i Barr.
Infekcje grzybicze i pasożytnicze.
Reakcje polekowe – rumień guzowaty może pojawić się po zażyciu niektórych leków np. antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej, doustnych środków antykoncepcyjnych czy leków przeciwleukotrienowych.
Czerwone, bolesne guzki mogą pojawić się również w okresie ciąży. W tym przypadku ich przyczyną są zmiany hormonalne [1, 2].
Objawy rumienia guzowatego
Charakterystyczne zmiany na skórze pojawiają się w formie rzutu i znikają po 3-9 tygodniach. Po wygojeniu mogą pozostawiać brunatne przebarwienia.
W niektórych przypadkach wystąpienie rumienia guzowatego poprzedzone jest objawami prodromalnymi:
osłabieniem,
bólem brzucha,
biegunkami,
niezamierzoną utratą masy ciała,
brakiem apetytu,
stanem podgorączkowym lub gorączką,
bólem stawów,
objawami infekcji górnych dróg oddechowych.
Po około 1-3 tygodniach od ich wystąpienia na skórze pojawiają się czerwone, bolesne guzki. Najczęściej występują na przedniej części podudzia, ale mogą być widoczne także na ich tylnej powierzchni, a także na udach, głowie, tułowiu, pośladkach i ramionach [1, 2].
Leczenie rumienia guzowatego
Jak rozpoznaje się rumienia guzowatego? Z reguły lekarz stawia diagnozę na podstawie charakterystycznych zmian skórnych. Dodatkowo może zlecić badania laboratoryjne krwi. U chorych obserwuje się zwiększenie poziomu OB i liczby leukocytów, a także wzmożoną aktywność aminotransferaz (AST, ALT).
W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie biopsji guzków w celu ich oceny histologicznej [1,2].
Głównym celem leczenia rumienia guzowatego jest usunięcie przyczyny (np. zmiana leków pod kontrolą lekarza) i leczenie choroby podstawowej. Jeśli jest nią sarkoidoza, leczenie zależy od nasilenia objawów oraz od tego, który narząd został objęty zmianami chorobowymi. Pacjenci bezobjawowi zostają objęci stałą obserwacją. Z kolei chorym z objawami podaje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jeśli nie przynosi to pożądanych efektów, lekarz może zdecydować o konieczności wprowadzenia małych dawek glikokortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych [3].
Guzki charakterystyczne dla rumienia guzowatego znikają po kilku tygodniach i praktycznie nie pozostawiają śladów (poza przebarwieniami, które utrzymują się na skórze tylko przez jakiś czas). Nie oznacza to, że można je lekceważyć. Ich pojawienie się to niepokojący sygnał. W niektórych przypadkach świadczy o obecności ogólnoustrojowej choroby. Nieleczona może dawać poważne powikłania. Przykładowo późne wykrycie i leczenie sarkoidozy grozi zwłóknieniem lub bliznowaceniem płuc, a także rozstrzeniem oskrzeli (czyli pogrubieniem ich ścian spowodowanym obecnością guzków) [1,2].
Profilaktyka rumienia guzowatego
Rumień guzowaty nie jest chorobą zakaźną. Jednak istnieje ryzyko zakażenia się bakterią lub wirusem, który jest przyczyną miejscowego zapalenia w tkance podskórnej. Aby tego uniknąć, warto zadbać o profilaktykę (m.in. szczepienie przeciwko HBV, unikanie przygodnych stosunków seksualnych i używanie prezerwatyw).
Przypisy
[1] Potempa-Jeziorowska, Magdalena, et al. "Rumień guzowaty–jeden objaw, wiele przyczyn?." Pediatria i Medycyna Rodzinna 14.4 (2018): 381-385.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/140715,rumien-guzowaty
[3] Dubaniewicz A. Sarkoidoza – choroba o wielu twarzach. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, 3(1): 27-41.
