Aorta, czyli tętnica główna to największe naczynie tętnicze w ludzkim organizmie. Jej ściana składa się z trzech warstw: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. O rozwarstwieniu aorty mówi się, gdy dojdzie do rozerwania jej warstwy wewnętrznej (intimy). Jak do niego dochodzi, czym się objawia i jak je leczyć?
Czym jest rozwarstwienie aorty?
Rozwarstwienie aorty, czyli rozerwanie warstwy wewnętrznej tętnicy głównej prowadzi do powstania fałszywego kanału w zewnętrznej połowie błony śluzowej. Skutkiem tego jest przedostawanie się krwi pomiędzy warstwy ściany tętnicy, dalsze rozwarstwienie, a także niedokrwienie narządów wewnętrznych.
Jest to dość rzadka choroba. Szacuje się, że występuje z częstotliwością 2 na 100 000 osób. Najczęściej diagnozuje się ją u mężczyzn w wieku 40-70 lat [1, 2].
Przyczyny rozwarstwienia aorty
Do rozwarstwienia aorty dochodzi najczęściej w wyniku przerwania ściany naczynia po wewnętrznej stronie lub miejscowego uszkodzenia. Z reguły ma to miejsce w obrębie klatki piersiowej.
Wśród czynników zwiększających ryzyko rozwarstwienia aorty wymienia się m.in.:
przebyte zabiegi na sercu,
kiłę,
miażdżycę,
nadciśnienie tętnicze,
tępy uraz klatki piersiowej (do którego dochodzi np. podczas wypadku samochodowego),
podeszły wiek,
zespół Turnera,
tętniak aorty,
zaburzenia syntezy kolagenu,
zespół Marfana.
W grupie ryzyka znajdują się także kobiety w ciąży – szczególnie w III trymestrze. Wynika to z działania czynników hormonalnych i hemodynamicznych [1, 2].
Objawy rozwarstwienia aorty
Jakie objawy daje rozwarstwienie aorty? Zazwyczaj objawy pojawiają się nagle i przypominają zawał serca. Głównym objawem jest stały ból w klatce piersiowej, który ma charakter kłujący, rozrywający lub ostry. Na początku jest on odczuwany w okolicy mostka, ale z czasem może promieniować do łopatek, brzucha, bioder, żuchwy, szyi czy ramion.
Oprócz bólu występują inne objawy m.in.: uczucie duszności (które nasila się przy leżeniu na wznak), nudności i wymioty, trudności z połykaniem, a także objawy udaru mózgu [1, 2].
Leczenie rozwarstwienia aorty
Objawów rozwarstwienia aorty nie można lekceważyć. Gdy się pojawią, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.
Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Dodatkowo może zlecić badania, które uwidaczniają rozwarstwienie tętnicy głównej. Zaliczają się do nich m.in. TK klatki piersiowej, USG, echokardiografia i rezonans magnetyczny.
Rozwarstwienie aorty to stan zagrażający życiu, dlatego leczenie wdrażane jest natychmiastowo. Jego przebieg zależy od postaci choroby. U chorych z rozwarstwieniem aorty wstępującej wykonuje się zabieg chirurgiczny. Z kolei, gdy dojdzie do rozwarstwienia tętnicy głównej zstępującej, wystarczające może okazać się leczenie farmakologiczne.
Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków o silnym działaniu przeciwbólowym, a także tych obniżających ciśnienie tętnicze.
Rozwarstwienie aorty to choroba wyleczalna. Jednak tylko pod warunkiem, że zabieg zostanie przeprowadzony odpowiednio wcześnie. Gdy dojdzie już do pęknięcia tętnicy głównej, szanse na przeżycie znacznie maleją (szacuje się, przeżywa około 50% chorych) [1, 2].
Profilaktyka rozwarstwienia aorty
Czy można podjąć działania profilaktyczne, które zmniejszają ryzyko rozwarstwienia aorty? Tak. Warto zadbać o zdrowy styl życia, który odgrywa ważną rolę w profilaktyce miażdżycy i nadciśnienia tętniczego.
Jednym z elementów zdrowego stylu życia jest dieta, która umożliwia utrzymanie lub osiągnięcie prawidłowej masy ciała. Ponadto zaleca się, aby zawierała odpowiednią ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które mają korzystny wpływ na profil lipidowy. Ich źródłem są m.in. tłuste ryby morskie. Osoby, które ich nie jedzą (lub spożywają mniej niż 2 porcje tygodniowo) powinny rozważyć suplementację kwasów DHA i EPA.
Mówiąc o zdrowej diecie, nie można zapomnieć też o sodzie. Nadmierne spożycie sodu zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego. W związku z tym należy zadbać o ograniczenie ilości soli dodawanej do potraw do maksymalnie 1 łyżeczki dziennie [3].
[1] https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/304,rozwarstwienie-aorty
[2] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/163845,rozwarstwienie-aorty
[3] Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM. et al. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies With the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC), European Heart Journal,42(34): 3227–3337.
