Rogowacenie skóry to zupełnie naturalny proces, który umożliwia dzielenie się i odnawianie komórek. Ponadto jest potrzebny do tego, aby powstała warstwa rogowa chroniąca skórę przed nadmierną utratą wody i szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Problem pojawia się, gdy dochodzi do zaburzenia cyklu życia komórek i nadmiernego rogowacenia naskórka. Jedną z chorób, które charakteryzują się nadmiernym rogowaceniem, jest rogowiec (łac. Palmoplantar keratoderma).
Czym jest rogowiec?
Rogowiec to choroba dermatologiczna, która polega na nadmiernym rogowaceniu skóry stóp i dłoni. Często wiąże się z mutacją genu kodującego keratynę i jest dziedziczona autosomalnie dominująco. Jednak zdarza się, że nie jest związana z predyspozycjami genetycznymi.
W zależności od stopnia nasilenia i objawów wyróżnia się 3 grupy rogowca:
wysypkowy,
liniowy,
rozlany [1, 2, 3].
Przyczyny rogowca
Główną przyczyną rozwoju rogowca są predyspozycje genetyczne. W większości przypadków nadmierne rogowacenie jest spowodowane mutacjami genów, które kodują keratynę. Jest to białko odpowiadające za prawidłowe funkcjonowanie naskórka.
U niektórych osób przyczyną rozwoju rogowca są mutacje w obrębie innych genów kodujących białka niezbędne do właściwego różnicowania się naskórka. Należą do nich: koneksyna, białka desmosomalne i lorikryna.
Jednak nie zawsze u podłoża choroby leżą mutacje genetyczne. Rogowiec to schorzenie, które może mieć charakter nabyty. Pojawia się w przebiegu: łuszczycy, nowotworu, egzemy, liszaju czy klimakterium. Może być także skutkiem działania różnych czynników zewnętrznych, które osłabiają funkcję ochronne naskórka [1, 2, 3].
Objawy rogowca
Objawy rogowca trudno przeoczyć, ponieważ są bardzo charakterystyczne. Pierwszym niepokojącym sygnałem jest masywne pogrubienie podeszw stóp i naskórka dłoni. Po pewnym czasie zgrubienia robią się żółte i zaczynają pękać. Towarzyszą temu: ból, uczucie dyskomfortu i nadmierne pocenie się stóp i dłoni.
Morfologia zmian skórnych różni się w zależności od postaci choroby. W przypadku rogowca rozlanego obserwuje się specyficzne zmiany o żółtawym zabarwieniu. Z kolei rogowiec liniowy charakteryzuje się zgrubieniami występującymi wzdłuż palców w kierunku dłoni.
Jeszcze inne objawy daje rogowiec grudkowaty, w którego przebiegu pojawiają się niewielkie guzki lub grudki na podeszwach stóp i dłoniach [1, 2, 3].
Leczenie rogowca
W przypadku pojawienia się tego typu zmian skórnych konieczna jest wizyta u lekarza dermatologa. Specjalista postawi diagnozę na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego, badań histopatologicznych i badań dodatkowych (szczególnie u osób z ciężką, zaawansowaną postacią choroby).
Po postawieniu diagnozy rozpoczyna się proces leczenia, którego przebieg zależy od postaci rogowca, nasilenia zmian skórnych i stopnia zaawansowania schorzenia. U chorych z długotrwałym nadmiernym rogowaceniem naskórka i rozległymi zmianami skórnymi wdraża się leczenie ogólne. Podaje się im retinoidy, które stymulują proces różnicowania się keratynocytów.
Inaczej przebiega leczenie u pacjentów z łagodną postacią choroby. W ich przypadku zastosowanie znajdują przede wszystkim leki miejscowe, które aplikuje się na zmiany skórne. Składniki zawarte w tego typu preparatach (m.in. mocznik, kwas mlekowy, kwas salicylowy) wykazują działanie keratolityczne, czyli złuszczają naskórek.
Przy wyborze preparatów do leczenia rogowca należy zwrócić uwagę na stężenie poszczególnych składników. Zalecane są maści ze stężeniem mocznika 10% (maksymalnie 50%). Dobrze, jeśli w składzie znajdują się również inne składniki, które wzmacniają działanie keratolityczne mocznika. Zaliczają się do nich kwasy: mlekowy, salicylowy i glikolowy.
Lekarz dermatolog może zalecić połączenie maści z mocznikiem z lekami, które zawierają:
aktywną witaminę D,
retinoidy,
glikokortykosteroidy.
Powyższe składniki wspomagają proces rogowacenia się naskórka, a także hamują proliferację komórek.
W niektórych przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie zmian skórnych [1, 2, 3].
Przypisy
[1] Skłodowska, Aleksandra, Katarzyna Korzeniowska, and Mariola Pawlaczyk. "Rogowiec dłoni i podeszew (keratoderma palmare et plantare)–klasyfikacja i leczenie Palmoplantar keratoderma–the classification and therapy."
[2] Sakiyama, Tomo, and Akiharu Kubo. "Hereditary palmoplantar keratoderma “clinical and genetic differential diagnosis”." The Journal of dermatology 43.3 (2016): 264-274.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/171060,rogowce-dloni-i-stop
