Dolny zwieracz przełyku to mięsień o charakterze czynnościowym, który leży około 2-3 cm powyżej wpustu żołądka. U osoby zdrowej jest on w stanie ciągłego napięcia, co uniemożliwia cofanie się kwaśnej treści żołądka do przełyku. W wyniku działania różnych czynników może dojść do zaburzeń w funkcjonowaniu tego mięśnia i pojawienia się nieprzyjemnych objawów (m.in. uczucia “palenia” w przełyku). Chorobę, w której przebiegu obserwuje się tego typu zaburzenia i zarzucanie kwaśnej treści z żołądka do przełyku nazywa się refluksem żołądkowo-przełykowym (ang. gastroesophageal reflux disease, GERD).
Czym jest refluks żołądkowo-przełykowy?
Refluks żołądkowo-przełykowy, dla której charakterystyczne jest cofanie się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Powoduje to szereg nieprzyjemnych objawów, a także uszkodzenia błony śluzowej przełyku (nazywane nadżerkami).
Szacuje się, że na GERD choruje około 8,8-25,9% Europejczyków. Ryzyko rozwoju choroby rośnie wraz z wiekiem. Płeć nie ma związku z częstością występowania refluksu żołądkowo-przełykowego, choć powikłania choroby częściej pojawiają się u mężczyzn [1].
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego
Przyczynami GERD są nieprawidłowości w kurczeniu się lub niewydolność dolnego zwieracza przełyku. Jakie czynniki prowadzą do zaburzeń funkcjonowania tego mięśnia?
Jedną z przyczyn może być choroba. Cofanie się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku obserwuje się m.in. u osób chorujących na twardzinę, cukrzycę czy astmę.
Inną przyczyną jest przyjmowanie niektórych leków. Zwłaszcza leków przeciwcholinergicznych, leków z grupy blokerów kanału wapniowego, doustnych środków antykoncepcyjnych czy tabletek przeciwbólowych z ibuprofenem.
Przyczyną GERD jest także przepuklina rozworu przełykowego. Do jej wystąpienia predysponuje m.in. otyłość. W związku z tym wśród czynników zwiększających ryzyko refluksu żołądkowo-przełykowego wymienia się niezdrowy styl życia [1].
Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego
Do najbardziej charakterystycznych objawów GERD należą:
puste i kwaśne odbijanie,
zgaga,
uczucie cofania się treści żołądkowej z żołądka do przełyku,
ból w górnej części brzucha.
Oprócz powyższych objawów mogą pojawić się inne dolegliwości: dysfagia (czyli ból przy połykaniu), ból brzucha w godzinach nocnych, krwawienie z przełyku, wymioty i niezamierzona utrata masy ciała.
W niektórych przypadkach GERD daje również inne objawy, które nie są związane z układem pokarmowym. Należą do nich m.in. chrypka, ból w klatce piersiowej, świszczący oddech czy suchy kaszel [1, 2].
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego
W przypadku wystąpienia objawów GERD można zastosować metody niefarmakologiczne. Osobom z nadwagą i otyłością zaleca się redukcję masy ciała poprzez wprowadzenie diety z deficytem kalorycznym i regularną aktywność fizyczną. Przy czym warto zaznaczyć, że nawet osoby z prawidłową masą ciała powinny pamiętać o zdrowym odżywianiu. Niektóre potrawy np. tłuste, smażone i ostro przyprawione nasilają objawy GERD.
Poza unormowaniem masy ciała i unikaniem potraw zaostrzających objawy warto pamiętać o unikaniu pozycji leżącej tuż po posiłku. Wskazane jest spanie na łóżku z wezgłowiem uniesionym o kilka cm.
W przypadku nasilenia objawów można wspomóc się również lekami sprzedawanymi bez recepty. Osobom z GERD zaleca się m.in. leki zobojętniające kwas żołądkowy. Jednak należy pamiętać, że jest to tylko tymczasowe rozwiązanie, które przynosi krótkotrwałą ulgę. Nie należy przyjmować tych leków zbyt długo bez konsultacji z lekarzem. Poza tym warto skonsultować się ze specjalistą, jeśli metody niefarmakologiczne nie przynoszą pożądanych efektów [1].
Profilaktyka refluksu żołądkowo-przełykowego
Profilaktyka refluksu żołądkowo-przełykowego obejmuje: unikanie palenia papierosów i stresu (m.in. poprzez techniki relaksacyjne), noszenie luźnych ubrań, wykonywanie regularnych badań kontrolnych oraz zdrowy styl życia. Jeśli chodzi o ostatni punkt, należy zwrócić uwagę na urozmaiconą dietę i unikanie błędów żywieniowych prowadzących do nadwagi, a także regularną aktywność fizyczną [3].
[1] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks-przyczyny-objawy-i-leczenie
[2] Chmiel, Katarzyna et al. "Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego." Nowiny lekarskie 78 (2009): 216-221.
[3] Festi, Davide, et al. "Body weight, lifestyle, dietary habits and gastroesophageal reflux disease." World journal of gastroenterology: WJG 15.14 (2009): 1690.
