Odbytnica (łac. rectum) nazywana również prostnicą to końcowy odcinek jelita grubego, który odpowiada za gromadzenie mas kałowych i przygotowanie ich do wypróżnienia. W wyniku działania różnych czynników może dojść do rozwoju nowotworu w jej obrębie. Rak odbytnicy stanowi około 25% nowotworów jelita grubego. Jakie są jego przyczyny i objawy? W jaki sposób się go diagnozuje i leczy?
Czym jest rak odbytnicy?
Rak odbytnicy to nowotwór złośliwy, który rozwija się z nabłonka jelita. Częściej występuje u mężczyzn niż kobiet. Przeważnie diagnozuje się go między 50. a 60. rokiem życia. Przeżywalność w okresie 5 lat w Polsce jest mniejsza niż w krajach zachodnich. Wynosi około 50%. Wynika to prawdopodobnie z niskiej profilaktyki i diagnozowania raka w zaawansowanym stadium rozwoju.
Należy zaznaczyć, że rak odbytnicy to nie to samo, co rak odbytu (rak kanału odbytu i brzegu odbytu). Są to zupełnie inne choroby. Druga z wymienionych występuje rzadziej [1, 2].
Przyczyny raka odbytnicy
Jakie są przyczyny raka odbytnicy? Około 25% przypadków jest spowodowana czynnikami genetycznymi. Predysponują one do rozwoju nowotworu, a także schorzeń o charakterze zapalnym, które zwiększają ryzyko raka.
Wśród innych czynników ryzyka wymienia się m.in.:
palenie papierosów,
picie alkoholu,
niski poziom aktywności fizycznej,
hormonalna terapia zastępcza (w przypadku kobiet w okresie menopauzy).
Na raka odbytnicy bardziej narażone są również osoby, które chorują na rodzinną polipowatość gruczolakowatą (FAP), pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, chorobę Leśniewskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół Turcota, zespół Muir-Torre czy dziedziczny, niepolipowaty nowotwór jelita grubego [1, 2].
Objawy raka odbytnicy
W Polsce przeżywalność w okresie 5 lat wynosi około 50%, co wynika m.in. z późnej diagnozy. Osoba chora może przez długi czas nie zdawać sobie sprawy z tego, że w jej organizmie rozwija się nowotwór. Wynika to z tego, że pierwsze objawy raka odbytnicy są mało charakterystyczne.
Częstym objawem nowotworu odbytnicy są tzw. pseudobiegunki spowodowane zmniejszeniem światła odbytnicy przez rozrost nowotworu. Skutkuje to wydalaniem niewielkich ilości płynnego stolca. U niektórych chorych dochodzi również do zmiany rytmu wypróżnień, bólu przy oddawaniu stolca oraz naprzemiennego występowania biegunek i zaparć.
Do bardzo niepokojących sygnałów, które wymagają pilnej konsultacji z lekarzem, należą także niezamierzona utrata masy ciała, brak apetytu, wysoka gorączka i krew w kale (widoczna lub utajona, którą wykrywa się podczas badania kału na krew utajoną).
W późniejszym stadium raka odbytu mogą pojawić się również objawy, takie jak częste parcie na mocz i niedrożność mechaniczna [1, 2].
Leczenie raka odbytnicy
Niepokojące objawy wymagają konsultacji z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), który kieruje pacjenta do gastroenterologa. W celu rozpoznania choroby i oceny jej stopnia zaawansowania wykonuje się następujące badania:
badanie per rectum,
rezonans magnetyczny,
tomografię komputerową,
USG jamy brzusznej i przezodbytnicze,
kolonoskopię,
RTG płuc,
wlew doodbytniczy,
pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
W diagnostyce raka odbytnicy wykorzystuje się również badania laboratoryjne. Obecnie jedynie antygen rakowo-płodowy (CEA) ma znaczenie diagnostyczne.
Jak przebiega leczenie po ustaleniu rozpoznania? Podstawą jest leczenie chirurgiczne. Do najczęściej wykonywanych zabiegów należą m.in. amputacja brzuszno-kroczowa odbytnicy sposobem Miles’a czy wycięcie miejscowe (wykonywane tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach).
Oprócz leczenia operacyjnego wykorzystuje się inne metody, takie jak radioterapia (przed- i pooperacyjna), chemioterapia oraz leczenie paliatywne [1, 2].
Profilaktyka raka odbytnicy
Jednym z czynników ryzyka w przypadku raka odbytnicy jest palenie papierosów i picie alkoholu, dlatego zaleca się unikanie tych używek. Poza tym warto zadbać o zdrowy styl życia – odpowiednio zbilansowaną dietę i regularną aktywność fizyczną.
Ważne miejsce w profilaktyce zajmują również badania przesiewowe. W Polsce działa program badań przesiewowych raka jelita grubego, w ramach którego można bezpłatnie wykonać kolonoskopię [3].
Przypisy
[1] https://www.zwrotnikraka.pl/rak-odbytnicy-zasady-leczenia/
[2] https://www.onkonet.pl/dp_npp_rakodbytnicy.php#menu41
[3] https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/rak-jelita-grubego-profilaktyka
