Trzustka to niewielki narząd gruczołowy, który znajduje się w górnej części jamy brzusznej. Pełni wiele ważnych funkcji. Odpowiada za produkcję enzymów niezbędnych do trawienia białek, tłuszczów i węglowodanów. Ponadto jest miejscem produkcji hormonów, które wpływają na utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Patrząc na istotną rolę trzustki, można domyślić się, że choroby tego narządu mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Jedną z takich chorób jest przewlekłe zapalenie trzustki (PZT). Jakie są jego przyczyny, objawy i jak wygląda leczenie?
Czym jest przewlekłe zapalenie trzustki?
Przewlekłe zapalenie trzustki to choroba charakteryzująca się przewlekłym stanem zapalnym obejmującym miąższ tego narządu. Długotrwały proces zapalny przyczynia się do nieodwracalnych zmian morfologicznych w obrębie trzustki.
W początkowym stadium PZT zmiany są widoczne tylko w badaniu histopatologicznym. Jednak wraz z rozwojem choroby pojawiają się również: zanik miąższu, poszerzenie przewodów trzustkowych i włóknienia ze zwapnieniami.
Jak często występuje przewlekłe zapalenie trzustki? Szacuje się, że na PZT choruje około 0,04-5%. W Polsce diagnozuje się je u 5-10/10 000 osób (częściej u mężczyzn – szczególnie w 4. lub 5. dekadzie życia) [1].
Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki
Najczęstszą przyczyną choroby jest picie nadmiernych ilości alkoholu. Ryzyko wystąpienia PZT jest wyraźnie większe u osób, które wypijają co najmniej 4 jednostki alkoholu dziennie (1 jednostka to 10 g etanolu, czyli np. około 30 ml wódki lub 250 ml piwa).
Do innych przyczyn PZT należą:
nieprawidłowe stężenie trójglicerydów we krwi (tj. powyżej 3,4 mmol/l w badaniu na czczo lub 5,6 mmol/l w badaniu wykonywanym przygodnie);
otyłość;
nałogowe palenie papierosów;
przyjmowanie niektórych leków;
zwiększone stężenie wapnia (inaczej hiperkalcemia), której przyczyną jest np. nadczynność przytarczyc;
czynniki metaboliczne związane z cukrzycą;
spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa;
uwarunkowania genetyczne;
czynniki autoimmunologiczne;
uraz lub choroba nowotworowa, która utrudnia odpływ soku trzustkowego;
PZT może być również konsekwencją nawracającego ostrego zapalenia trzustki (OZT). W przypadku tej choroby głównym czynnikiem ryzyka jest picie nadmiernych ilości alkoholu [1].
Objawy przewlekłego zapalenia trzustki
PZT ma różny przebieg. Najczęstszym objawem są bóle umiejscowione w górnej części brzucha i promieniujące do pleców. Mogą pojawić się już na kilka lat przed zdiagnozowaniem choroby.
Innym niepokojącym sygnałem jest niezamierzona utrata masy ciała. Wynika ona z zaburzeń trawienia i przyswajania składników odżywczych.
Do pozostałych objawów przewlekłego zapalenia trzustki należą: nudności, wymioty, wzdęcia, odbijanie się, biegunka tłuszczowa i niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (problemem jest m.in. niedobór witaminy D, który zwiększa ryzyko osteoporozy). U niektórych chorych może dojść także do rozwoju jawnej cukrzycy [1].
Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki
Rozpoznanie PZT ustala się na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego, badań krwi (m.in. oznaczeniu amylazy, glukozy) i badań obrazowych. Po postawieniu diagnozy wdrażane jest leczenie objawowe (tylko w przypadku autoimmunologicznego zapalenia trzustki jest możliwe leczenie przyczynowe).
Choremu podaje się leki przeciwbólowe w celu złagodzenia dolegliwości bólowych i poprawy komfortu życia. Ponadto zaleca się mu zmianę stylu życia (przestrzeganie zasad diety, unikanie palenia papierosów i picia alkoholu), która ma zapobiec zaostrzeniu objawów.
Lekarz może zdecydować także o konieczności podawania enzymów trzustkowych, a także suplementacji wybranych witamin. Jednym ze składników, który może wymagać suplementacji, jest witamina D [1, 2].
Profilaktyka przewlekłego zapalenia trzustki
Główną przyczyną PZT jest picie nadmiernych ilości alkoholu. Wśród innych wymienia się palenie papierosów i otyłość. W związku z tym, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, należy zadbać o zdrowy styl życia. Wskazane jest unikanie używek, regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, a także dostosowanie kaloryczności diety do indywidualnych potrzeb.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/trzustka/51048,przewlekle-zapalenie-trzustki
[2] Gąsiorowska, Anita, and Ewa Małecka-Panas. "Diagnostyka i leczenie przewlekłego zapalenia trzustki." Przew Lek 1 (2007): 76-86.
[3] Żuk, Krystian, et al. "Zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne w przewlekłym zapaleniu trzustki. Rekomendacje Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii i Polskiego Klubu Trzustkowego." Przegląd Gastroenterol 6.6 (2011): 339-352.
