Biegunka (nazywana również rozwolnieniem) to oddawanie stolca o nadmiernie luźnej konsystencji (wodnistego, półpłynnego lub płynnego) ze zwiększoną częstotliwością, czyli co najmniej 3 razy na dobę. Mechanizmy oraz czas trwania biegunki są różne. Jeśli zmiana rytmu wypróżnień i konsystencji stolca utrzymują się przez minimum 4 tygodnie, mówi się o biegunce przewlekłej. Jakie są przyczyny jej powstawania? Jak wygląda diagnostyka i leczenie biegunki, która utrzymuje się przez dłuższy czas?
Czym jest przewlekła biegunka?
W zależności od czasu trwania wyróżnia się biegunkę:
- ostrą – do 14 dni,
- przetrwałą – 14-29 dni,
- przewlekłą – 30 dni i dłużej.
Biegunka ostra ma zazwyczaj charakter samoograniczający się i przy właściwym leczeniu nie prowadzi do groźnych i trwałych powikłań. Za to rozwolnienie, które utrzymuje się przez 30 dni i dłużej, może prowadzić do groźnych dla zdrowia niedoborów elektrolitów, aminokwasów czy witamin. W związku z tym nie powinno zostać zlekceważone [1, 2].
Przyczyny przewlekłej biegunki
W zależności od przyczyny wyróżnia się różne typy biegunki przewlekłej. Poniżej przedstawiono klasyfikację wraz z podaniem przyczyn konkretnego typu rozwolnienia o charakterze przewlekłym.
- Wodnista sekrecyjna: nowotwory czynne hormonalnie (VIP-oma, rakowiak), leki przeczyszczające, picie nadmiernych ilości alkoholu przez długi czas, zespół rozrostu bakteryjnego.
- Tłuszczowa: cholestatyczna choroba wątroby, zespół rozrostu bakteryjnego i przewlekłe zapalenie trzustki.
- Wodnista osmotyczna: spożywanie produktów bogatych w sorbitol lub mannitol, nietolerancja laktozy, przyjmowanie niektórych leków (np. orlistatu, siarczanu magnezu, neomycyny, metforminy).
- Zapalna: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwory jelit, alergia pokarmowa i mikroskopowe zapalenie jelita grubego.
Przewlekła biegunka może być spowodowana również zespołem jelita drażliwego (IBS), nadczynnością tarczycy, celiakią lub niedokrwieniem jelita.
Częste epizody biegunki i mała objętość wskazują na obecność choroby esicy lub odbytnicy. Z kolei wodnista biegunka i duża ilość stolca to objawy charakterystyczne dla chorób prawej części jelita grubego lub jelita cienkiego [1, 2].
Objawy przewlekłej biegunki
O biegunce mówi się, gdy stolec oddawany jest co najmniej 3 razy na dobę i zmienia się jego konsystencja lub masa (powyżej 200 g na dobę). W zależności od przyczyny biegunki mogą pojawić się również inne objawy.
W przypadku przewlekłej biegunki o charakterze zapalnym występują objawy o charakterze ogólnoustrojowym np. gorączka, a także krew w stolcu. Z kolei przy biegunce tłuszczowej widoczne są stolce tłuste, trudne do spłukania wodą w muszli o charakterystycznym zapachu. Jeszcze inne niepokojące sygnały towarzyszą biegunce wydzielniczej. Są to bardzo obfite stolce (do kilku litrów dziennie), które występują zazwyczaj razem z bólami brzucha [1, 2].
Leczenie przewlekłej biegunki
Pierwszym etapem diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski, podczas którego lekarz zadaje pytania m.in. o początek biegunki, charakterystykę stolca (np. krwisty, wodnisty), bóle brzucha, choroby towarzyszące, dietę i przyjmowane leki. Oprócz wywiadu lekarskiego przeprowadzane jest badanie fizykalne, które pozwala wykryć np. wytrzeszcz gałek ocznych (jeden z objawów nadczynności tarczycy), obrzęki kończyn dolnych, a także ocenić stopień odwodnienia.
Oprócz szczegółowego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego lekarz zleca badania. Mogą być to badania laboratoryjne krwi (np. oznaczenie stężenie białka CRP), posiew stolca i kolonoskopia z biopsją.
Po ustaleniu, co spowodowało biegunkę, wdrażane jest leczenie przyczynowe. Ponadto niezależnie od przyczyny ważne jest prawidłowe nawadnianie i uzupełnianie elektrolitów. W ciężkich przypadkach stosuje się dożylną suplementację elektrolitów i płynów.
Oprócz nawadniania i uzupełniania elektrolitów lekarz może zdecydować o konieczności wdrożenia farmakoterapii. W leczeniu biegunki przewlekłej wykorzystuje się m.in. loperamid i klonidynę [1, 2].
