O przepuklinie mówi się, gdy narządy jamy brzusznej (lub ich fragmenty) uwypuklają się na zewnątrz ciała pod postacią widocznych i wyczuwalnych pod skórą wybrzuszeń. Każda przepuklina składa się z wrót, przez które uwypukla się worek przepuklinowy zbudowany z otrzewnej. Najczęściej znajduje się w nim sieć, czyli fartuch tłuszczowy pokrywający narządy jamy brzusznej, a także pętle jelitowe. Jedną z najczęstszych przepuklin brzusznych jest przepuklina pępkowa, która występuje w okolicy pępka. Jakie są przyczyny jej powstawania, jak wygląda diagnostyka, leczenie i profilaktyka tego typu przepukliny?
Przyczyny przepukliny pępkowej
Niektóre obszary ludzkiego ciała charakteryzują się mniejszą wytrzymałością. Jednym z nich jest okolica pępka, gdzie może dojść do uwypuklenia się narządów jamy brzusznej na zewnątrz ciała. Jednak aby tak się stało, muszą zadziałać dodatkowe czynniki. Przede wszystkim jest to zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, które prowadzi do wypychania narządów i ich uwypuklenia się na zewnątrz.
Co może być przyczyną zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej? W przypadku dzieci najczęściej mówi się o przepuklinie wrodzonej. Proces jej powstawania rozpoczyna się już podczas życia płodowego. Jelita, które nie mieszczą się w jamie brzusznej, przedostają się przez otwarty pierścień pępkowy i dostają się do sznura pępowinowego. Gdy jelita wracają samoistnie do jamy brzusznej, dochodzi do zamknięcia się pierścienia, a na ciele zostaje charakterystyczne uwypuklenie w okolicy pępka.
Z kolei u osób dorosłych najczęściej stwierdza się przepuklinę pępkową nabytą. Może być ona spowodowana:
nadwagą lub otyłością,
ciężką pracą fizyczną,
zabiegami laparoskopowymi,
częstym kaszlem,
ciążą,
zaparciami,
trudnościami z oddawaniem moczu.
U osób dorosłych może dojść do odnowienia się przepukliny, która pojawiła się we wczesnych latach życia [1, 2].
Objawy przepukliny pępkowej
U niemowląt i dzieci przepuklina objawia się guzkiem zlokalizowanym w okolicy pępka. Nie jest on twardy i bez problemu można wcisnąć go z powrotem do jamy brzusznej (chyba że dojdzie do uwięźnięcia przepukliny pępkowej).
Widoczny guzek zlokalizowany niedaleko pępka to również charakterystyczny objaw przepukliny pępkowej u osób dorosłych. Czasami towarzyszą mu inne objawy: dyskomfort, ból lub kłucie w okolicy pępka (szczególnie podczas kaszlu, kichania czy przy zaparciach) [1, 2].
Objawy są bardziej nasilone, jeśli dojdzie do uwięźnięcia przepukliny. Zakleszczenie zawartości worka przepuklinowego prowadzi do upośledzenia pasażu treści jelitowej i ukrwienia jelit. Towarzyszą temu: silny ból w miejscu przepukliny, zatrzymanie gazów i stolca oraz ból brzucha. Jest to sytuacja, która stanowi zagrożenie dla życia. Nieleczona przepuklina uwięźnięta może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, zapalenia otrzewnej, a nawet śmierci [3].
Leczenie przepukliny pępkowej
Przepuklina pępkowa u niemowląt zazwyczaj ustępuje samoistnie. Jednak mimo wszystko dziecko powinno pozostać pod kontrolą lekarza. Jeśli dojdzie do uwięźnięcia przepukliny, konieczna jest operacja.
Z kolei osoba dorosła, która zauważy u siebie objawy przepukliny pępkowej, powinna zgłosić się do lekarza. Specjalista zdecyduje czy na ten moment wystarczy leczenie zachowawcze, czy konieczny jest zabieg operacyjny.
Leczenie zachowawcze polega na: unikaniu intensywnego wysiłku fizycznego, zaprzestaniu palenia papierosów (w walce z nałogiem pomagają leki na rzucenie palenia), zmianie diety (na taką, która pomaga osiągnąć i utrzymać prawidłową masę ciała oraz zapobiega zaparciom), a także stosowaniu pasa przepuklinowego [1, 2].
Profilaktyka przepukliny pępkowej
Nie zawsze da się uniknąć przepukliny pępkowej. Przykładem jest przepuklina wrodzona, która powstaje już w życiu płodowym i może ponownie uaktywnić się w dorosłości.
Z drugiej strony istnieją czynniki, które da się wyeliminować. Ryzyko przepukliny jest większe u osób z nadwagą lub otyłością, palących papierosy i zmagających się z zaparciami. W związku z tym warto dbać o zdrową dietę bogatą w błonnik pokarmowy (można wspomóc się suplementami diety z błonnikiem pokarmowym), a także podjąć walkę z nałogiem palenia papierosów [4].
Przypisy
[1] Janczak D. Przepuklina. Chirurgia po Dyplomie. 2017, 01.
[2] Szczęsny W., Reśliński A., et. al, Przepukliny brzuszne - co lekarz rodzinny wiedzieć powinien. Medycyna Rodzinna, 2010 (1); 10-13.
[3] Ścierski A. Przepukliny pachwinowe i udowe u dorosłych. Bielsko Biała: α-Medica Press, 2011: 42-48.
[4] Platta A. Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni 86 2014: 154-166.
