Prozopagnozja nazywana jest nie bez powodu „ślepotą twarzy”. To choroba zaliczana do agnozji wzrokowych, która objawia się niezdolnością do rozpoznawania twarzy znanych sobie osób. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Co ją powoduje, jak wygląda diagnostyka i leczenie?
Czym jest prozopagnozja?
Prozopagnozja to szczególny przypadek agnozji wzrokowej, czyli utraty zdolności do rozpoznawania przedmiotów i zdarzeń, które są oczywiste dla otoczenia. W przypadku prozopagnozji jest to niezdolność do rozpoznawania twarzy znanych sobie osób.
Przy czym chory nie ma kłopotów ze wzrokiem czy pamięcią. Potrafi ustalić, jaką częścią ciała jest twarz, a także wskazać, że dwie twarze różnią się od siebie. Jednak jest niezdolny do rozróżniania twarzy i kojarzenia jej z konkretną osobą [1, 2].
Prozopagnozja została opisana po raz pierwszy w 1947 roku przez niemieckiego neurologa – Joachima Bodamera. Nie należy mylić ją z agnozją twarzy. Jest to inna choroba objawiająca się tym, że chory nie wie, że dana część ciała jest twarzą [3].
Przyczyny prozopagnozji
Prozopagnozja może mieć charakter wrodzony lub nabyty. O pierwszej mówi się, gdy dziecko rodzi się z brakiem zdolności do rozróżniania twarzy (lub jeśli utraci ją w wyniku uszkodzenia mózgu, zanim nauczy się rozpoznawać twarze).
Niektóre przypadki prozopagnozji wrodzonej mają podłoże genetyczne. Choroba jest dziedziczona autosomalnie dominująco.
Z kolei prozopagnozję nabytą stwierdza się, gdy dana osoba wcześniej potrafiła rozróżniać twarze, ale utraciła tę zdolność. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest zazwyczaj prawostronne lub obustronne uszkodzenie kory mózgu. Konkretnie obszaru skroniowo-potylicznego (szczególnie zakrętu wrzecionowatego), który odpowiada m.in. za prawidłową interpretację widzianych obrazów.
Przyczyną uszkodzenia wspomnianego obszaru kory mózgowej może być:
uraz,
guz mózgu (zarówno przerzutowy, jak i pierwotny),
udar niedokrwienny,
krwotok śródmózgowy (np. z pękniętego tętniaka).
Ponadto za uszkodzenie okolicy potyliczno-skroniowej może odpowiadać choroba metaboliczna lub zwyrodnieniowa [4].
Objawy prozopagnozji
Osoba chora na prozopagnozję nie potrafi rozpoznawać twarzy znanych sobie osób (nawet najbliższych). Przy czym choroba może mieć różne nasilenie. W niektórych przypadkach chory nie wie kim jest dana osoba. W innych nie odróżnia twarzy nieznajomych od znajomych albo ma problemy z określeniem płci czy wieku osoby, którą widzi.
Prozopagnozji nabytej najczęściej towarzyszą również inne objawy wynikające z uszkodzenia konkretnych obszarów mózgu. Pojawiają się np. iluzje wzrokowe (pod postacią błysków świetlnych), ślepota barw i ubytki w polu widzenia. Ponadto u chorego może wystąpić aleksja – zaburzenie polegające na niezdolności do czytania słowa pisanego [1, 2].
Leczenie prozopagnozji
Diagnostyka prozopagnozji opiera się na dokładnym zebraniu wywiadu lekarskiego i przeprowadzeniu testów (np. Famous Face Test i Benton Face Recognition Test) przez neuropsychologa lub neurologa. Osoba, u której podejrzewa się brak zdolności do rozróżniania twarzy proszona jest o rozpoznawanie twarzy bliskich osób na podstawie zdjęć. Ponadto przy użyciu testów sprawdzana się jej zdolność do odtwarzania wyglądu twarzy oraz ich zapamiętywania.
Na ten moment nie są znane żadne skuteczne metody leczenia prozopagnozji. Z czasem chory uczy się technik kompensacyjnych. Pozwalają mu one na rozpoznanie znajomych osób nie na podstawie twarzy a głosu, ubrania albo charakterystycznych cech fizycznych.
Wykształcenie technik kompensacyjnych zajmuje trochę czasu. W niektórych przypadkach jest to nie tylko czasochłonna, ale i bardzo stresująca nauka. Szczególnie dla osób, które cierpią na prozopagnozję nabytą i wcześniej nie miały podobnych problemów [1, 2].
Jeśli osoba chora odczuwa duży stres można zaproponować jej sposoby na jego złagodzenie. Jednym z nich jest przyjmowanie ziół o działaniu uspokajającym w postaci naparów lub suplementów diety w tabletkach albo syropach. Innym może być wykonywanie ćwiczeń oddechowych czy aromaterapia.
Przypisy
[1] Grüter T., Grüter M., Carbon CC. Neural and genetic foundations of face recognition and prosopagnosia. J Neuropsychol. 2008, 2(1):79-97.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/objawy/146434,apraksja-i-agnozja
[3] Bodamer J. Die Prosop-Agnosie: Die Agnosie des Physiognomieerkennens. Arch Psychiat Nervenkr, 1947, 179:6-53.