Półpasiec jest ostrą wirusową chorobą zakaźną wywołaną przez wirusa z rodziny herpesviridae, VZV, ludzki herpeswirus typu 3 i jest to ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną. Półpasiec występuje u osób, które przeszły ospę wietrzą w przeszłości i u których doszło do reaktywacji utajonego zakażenia w zwojach czuciowych lub chory zakaził się od innego chorego na ospę. Podkreślić należy, że półpasiec występuje wtórnie do infekcji, więc zakażenie się nim od innego chorego jest mało realne. Tym niemniej możliwe jest zachorowanie na ospę wietrzną po kontakcie z wydzieliną, szczególnie wśród osób, które wcześniej tej choroby nie przebyły.
Półpasiec przyczyny
Półpasiec może wystąpić jedynie u osób, które przebyły zakażenie wirusem ospy wietrznej, najczęściej wtórnie do infekcji, rzadziej wtórnie do szczepienia. W praktyce wygląda to tak, że w zasadzie cała populacja naszego kraju przeszła tę infekcję, więc cała starsza populacja jest narażona na rozwój półpaśca. Dlatego też wiek definiujemy jako jeden z czynników ryzyka. Ryzyko to wzrasta gwałtownie po 50. roku życia, natomiast po 85. jest na poziomie 50% rozwoju choroby. Ponadto do czynników rozwoju półpaśca zaliczamy choroby przebiegające z obniżeniem odporności, czyli procesy onkologiczne, białaczki, chłoniaki, guzy nowotworowe, zakażenie HIV. Leczenie immunosupresyjne, na przykład po przeszczepie narządów, leczenie choroby nowotworowej za pomocą radioterapii oraz chemioterapii również stanowi czynnik ryzyka rozwoju półpaśca.
Półpasiec objawy
Półpasiec ma charakterystyczny obraz kliniczny. Objawy półpaśca to przede wszystkim występowanie wysypki o charakterze pęcherzykowym. Ze względu na powinowactwo do zwojów nerwowych występuje tylko po jednej stronie ciała, nie przekraczając linii środkowej, stąd jego nazwa. Zmiany skórne obecne są najczęściej na twarzy lub tułowiu i ograniczone są do konkretnego derma-tomu, czyli obszaru skóry zaopatrywanego czuciowo przez pojedynczy nerw rdzeniowy. Same zmiany skórne wypełnione są treścią surowiczą. Mogą być zgrupowane lub rozsiane po danej oko-licy. Najczęstszą lokalizacja jest twarz chorego, zwłaszcza górna część, okolice nerwu ocznego, ale mogą pojawiać się w dowolnym miejscu. Wysypce bardzo często towarzyszy ból w obrębie danego dermatomu, o różnym charakterze (piekący, pulsujący), czasem wyzwalany dotykiem. Na kilka dni przed wystąpieniem wysypki może pojawić się świąd czy uczucie mrowienia, gorączka, stan pod-gorączkowy, złe samopoczucie i ból głowy. Starsi pacjenci mogą doświadczać dolegliwości przez dłuższy czas, nawet kilka miesięcy od ustąpienia zmian skórnych. Półpasiec u dorosłych i półpasiec u dziecka objawia się w w ten sam sposób.
Możemy wyróżnić kilka klinicznych odmian półpaśca:
• Odmiana krwotoczna – występująca w ciężkim przebiegu
• Półpasiec oczny – przebiegający z owrzodzeniami rogówki
• Postać rozsiana – w której oprócz lokalizacji w miejscu typowym zmiany półpaścowe rozsiane są na tułowiu
• Odmian zgorzelinowa – występuje, gdy zmiany chorobowe ulegają rozpadowi, zostawiając trwałe ślady pod postacią zgorzelinowych owrzodzeń (ciężki przebieg)
Półpasiec – diagnostyka
W kwestii postawienia diagnozy, jeżeli przebieg jest typowy, wystarczą zwykle objawy kliniczne oraz informacja, że chory przeszedł ospę w przeszłości. Jeżeli natomiast przebieg jest niecharakterystyczny, możliwe jest wykonanie diagnostyki pogłębionej, na przykład wyizolowanie wirusa z płynu znajdującego się w pęcherzyku albo w hodowli komórkowej, albo metodą PCR. Możliwe jest także wykazanie antygenów VZV w komórkach naskórka metodą immunofluorescencji bezpośredniej z pobranych z dna pęcherzyka zeskrobin.
Półpasiec – powikłania
Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest neuralgia popółpaścowa objawiająca się przewlekłym bólem zlokalizowanym w miejscu, w którym wystąpiła wysypka, a podstawą jej rozpoznania jest utrzymywanie się bólu mimo ustąpienia wsypki. Ból ten może być bardzo nasilony i utrzymywać się przez dłuższy czas, ponad 30 lub nawet ponad 90 dni.
Do trwałych następstw półpaśca możemy zaliczyć zaburzenia słuchu, pogorszenie widzenia do utraty wzroku włącznie, porażenie nerwów czaszkowych, na przykład nerwu trójdzielnego czy nerwu twarzowego.
Leczenie półpaśca
Leczenie półpaśca polega na leczeniu przeciwwirusowym, przykładowo acyklowir, oraz na leczeniu objawowym, uśmierzaniu bólu i świądu.
