Ucho środkowe składa się z trzech kosteczek słuchowych, trąbki słuchowej, jamy bębenkowej i powierzchni zewnętrznej okienka owalnego. Jego zadaniem jest mechaniczne wzmocnienie, a także doprowadzenie fal dźwiękowych do ucha wewnętrznego. Co dzieje się, gdy w wyniku infekcji pojawia się stan zapalny w obrębie struktur i błony śluzowej ucha środkowego?
Czym jest ostre zapalenie ucha środkowego?
Ostre zapalenie ucha środkowego (łac. otitis media acuta) to proces zapalny, który obejmuje błonę śluzową i struktury ucha środkowego. Rozwija się nagle i daje ogólne oraz miejscowe objawy.
Największą liczbę zachorowań odnotowuje się pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia. U starszych dzieci (powyżej 7. roku życia) częstość zachorowań wyraźnie maleje, a po 15. roku życia wynosi już tylko 10%.
Jeśli dziecko choruje na ostre zapalenie ucha środkowego 3 lub więcej razy w ciągu 6 miesięcy, lub 4, lub więcej razy w ciągu roku, mówi się o nawracającym ostrym zapaleniu ucha środkowego. Chorują na nie przede wszystkim dzieci do 2. roku życia [1], [2].
Przyczyny ostrego zapalenia ucha środkowego
Jedną z przyczyn ostrego zapalenia ucha środkowego jest infekcja bakteryjna wywołana przez bakterie, takie jak:
- Moraxella catarrhalis,
- Streptococcus pneumoniae,
- Haemophilus influenzae.
Jednak w większości przypadków przyczyna jest mieszana. Oznacza to, że stan zapalny powodują zarówno wymienione wyżej bakterie, jak i wirusy (adenowirusy, wirus grypy A, wirus paragrypy, RSV, rynowirusy).
Po epizodach ostrego zapalenia ucha środkowego może dojść do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Ryzyko zachorowania zwiększają: późne leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego, złe odżywianie, a także słabe warunki higieniczne [1], [2].
Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego
Typowym objawem ostrego zapalenia ucha środkowego jest ból ucha. Jednak nie występuje on zawsze – szacuje się, że skarży się na niego około 80% chorych.
Dolegliwości bólowe mogą być spowodowane różnymi czynnikami, dlatego warto zwrócić uwagę na ich nasilenie i charakter. Ból w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego opisywany jest jako tętniący. Zazwyczaj pojawia się w nocy i ustępuje po 1 dniu.
Oprócz bólu ucha pojawiają się inne objawy:
- upośledzenie słuchu,
- uczucie pełności w uchu,
- gorączka (pojawia się u około 25% chorych).
Ból ucha, upośledzenie słuchu czy uczucie pełności w uchu mogą być pomocne w postawieniu diagnozy, ale tylko u dzieci, które już potrafią opisać swoje dolegliwości. U niemowląt i małych dzieci ustalenie rozpoznania bywa trudniejsze. W ich przypadku warto zwrócić uwagę na inne niepokojące sygnały: wyciek wydzieliny ropnej z ucha, niepokój, pocieranie ucha o poduszkę, wymioty i biegunka [1], [2].
Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego
Podstawowym badaniem diagnostycznym przy podejrzeniu ostrego zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe. Po ustaleniu rozpoznania wdraża się leczenie, którego przebieg zależy m.in. wieku, od stopnia nasilenia objawów i innych chorób występujących u dziecka.
Jeśli dziecko ma powyżej dwóch lat i nie stwierdza się u niego czynników ryzyka cięższego przebiegu choroby (np. zaburzeń odporności, wad twarzoczaszki), można podać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W przypadku braku poprawy w ciągu 24-48 godzin lekarz może zdecydować o konieczności podania antybiotyków.
Antybiotykoterapia jest stosowana obowiązkowo również w innych przypadkach np. u dzieci poniżej 6. miesiąca życia, przy wysokiej gorączce i wymiotach czy u pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka.
W rzadkich przypadkach konieczne jest nacięcie błony bębenkowej. Jest to zabieg, który wykonuje się m.in. przy podejrzeniu obecności nietypowych patogenów czy burzliwym przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego u niemowląt i małych dzieci [1], [2].
Profilaktyka ostrego zapalenia ucha środkowego
Profilaktyka choroby obejmuje m.in. karmienie dziecka piersią (przynajmniej przez pierwsze pół roku życia), unikanie karmienia butelką w pozycji leżącej, szczepienie przeciwko pneumokokom, a także ograniczenie narażenia na infekcje górnych dróg oddechowych [2].
