Trzustka to niewielki narząd, który znajduje się w górnej części jamy brzusznej (na wysokości pierwszego lub drugiego kręgu lędźwiowego). Pomimo swoich niewielkich rozmiarów pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Odpowiada za produkcję hormonów regulujących poziom glukozy we krwi, a także soku trzustkowego, który zawiera enzymy trawienne potrzebne do trawienia białek, węglowodanów i tłuszczów. Patrząc na te ważne funkcje nietrudno się domyślić, że stan zapalny w obrębie trzustki stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia (a nawet życia). Jakie mogą być jego przyczyny, objawy i jak przebiega leczenie?
Czym jest ostre zapalenie trzustki?
tre zapalenie trzustki (OZT) rozwija się w wyniku zaburzenia równowagi mechanizmów, które hamują lub stabilizują aktywność enzymów w komórkach tego narządu. Prowadzi to do samotrawienia trzustki, a także otaczających ją tkanek i bardzo silnej, miejscowej reakcji zapalnej.
Ostre zapalenie trzustki to najczęstszy stan ostry w gastroenterologii. U 15-20% pacjentów przebiega jako ciężkie zapalenie związane z poważnymi powikłaniami i śmiertelnością na poziomie 5% [1, 2].
Przyczyny ostrego zapalenia trzustki
Szacuje się, że około 80% przypadków OZT jest spowodowanych piciem nadmiernych ilości alkoholu lub kamicą żółciową. Innymi, rzadszymi przyczynami są:
uraz jamy brzusznej,
przyjmowanie niektórych leków (np. azatiopryny),
zakażenie (wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze),
hiperkalcemia,
hipertrójglicerydemia,
dysfunkcja zwieracza Oddiego,
autoimmunologiczne zapalenie trzustki,
dziedziczne zapalenie trzustki,
zapalenie naczyń,
wady wrodzone.
Zdarza się również, że przyczyna choroby pozostaje nieznana. Około 10% przypadków to idiopatyczne OZT [1, 2].
Objawy ostrego zapalenia trzustki
OZT dzieli się na 2 rodzaje:
śródmiąższowo-obrzękowe,
martwicze.
Pierwsze z wymienionych występuje częściej. Charakteryzuje się miejscowym lub uogólnionym powiększeniem trzustki. Z reguły ma łagodny przebieg i ustępuje w ciągu tygodnia.
Z kolei martwicze zapalenie trzustki rozpoznawane jest rzadziej, bo u 5-10% chorych. Diagnozuje się je na podstawie braku wzmocnienia tkanki po podaniu środka kontrastującego w tomografii komputerowej.
Jakie objawy mogą wskazywać na OZT? Jednym z najbardziej charakterystycznych jest silny i uporczywy ból w nadbrzuszu, który utrzymuje się przez kilka godzin. Towarzyszą mu także inne objawy m.in. nudności, wymioty i gorączka [1, 2].
Leczenie ostrego zapalenia trzustki
W początkowej fazie choroby (szczególnie w ciągu pierwszej doby) podstawą leczenia jest dożylna podaż płynów. Niedostateczne nawodnienie zwiększa częstość ciężkich powikłań, a także śmiertelność.
Dodatkowo u pacjentów z ciężką postacią OZT wdraża się leczenie żywieniowe. Żywienie dojelitowe poprawia odporność organizmu, zapobiega przenikaniu bakterii przez barierę jelitową i zmniejsza częstość występowania poważnych powikłań.
U osób z ciężką postacią ostrego zapalenia trzustki niezwykle ważne jest również monitorowanie podstawowych funkcji życiowych. Pozwala na wczesne wykrycie powikłań np. przedziurawienia jelita grubego, niewydolności wielonarządowej czy zakażenia.
W większości przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie. Jednak czasami zdarza się, że po ostrym ataku choroby konieczna jest długotrwała insulinoterapia i podawanie preparatów enzymów trzustkowych [1, 2].
Po wyjściu ze szpitala pacjent powinien pamiętać również o przestrzeganiu zaleceń dietetyka. W początkowym okresie rekomenduje się dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu. W razie potrzeby należy uzupełnić ją o suplementy diety z witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach (A, D, E, K) [3].
Profilaktyka ostrego zapalenia trzustki
Główną przyczyną OZT jest picie dużych ilości alkoholu. W związku z tym, aby zmniejszyć ryzyko choroby, należy ograniczyć spożywanie alkoholu do mniej niż 20 gramów (w przeliczeniu na czysty etanol) [4].
Inną częstą przyczyną jest kamica żółciowa. Profilaktyka tej choroby polega przede wszystkim na przestrzeganiu zasad zdrowego stylu życia. Ważna jest odpowiednio zbilansowana dieta, a także regularna aktywność fizyczna.
Przypisy
[1] Rogowska, Agnieszka. "Ostre zapalenie trzustki." Postępy Nauk Medycznych 27.1 (2014): 17-23.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/zapalenie-trzustki
[3] Ramanathan, Meera, and Abdul Aziz Aadam. "Nutrition management in acute pancreatitis." Nutrition in Clinical Practice 34 (2019): S7-S12.
[4] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/ostre-zapalenie-trzustki-czynniki-predysponujace/
