Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do chorób reumatycznych, które zaburzają proces tworzenia i degeneracji warstwy podchrzęstnej kości oraz chrząstki stawowej. Jednym z jej skutków są patologiczne zmiany w postaci osteofitów. Czym są osteofity, jakie dają objawy i jak wygląda ich leczenie?
Czym są osteofity?
Choroba zwyrodnieniowa stawów doprowadza do degeneracji chrząstki stawowej. W związku z tym organizm próbuje zwiększyć powierzchnię stawów, aby pomimo zniszczeń mogły przenosić obciążenia. Dochodzi do nadbudowania kości na krawędzi stawu i tak powstaje osteofit – patologiczna zmiana pod postacią narośli kostnej.
Osteofity występują najczęściej po jednej stronie stawu. Zazwyczaj jest to staw biodrowy lub kolanowy, choć narośle kostne mogą pojawić się również na kręgosłupie i stawach kończyny górnej.
Wyróżnia się 2 rodzaje osteofitów: tradycyjne i o kształcie „pazura”. Pierwsze z wymienionych to poziome wycięcia kostne położone około 2 mm od dystalnej krawędzi trzonu kręgu. Z kolei osteofity o kształcie „pazura” są zakrzywione w kierunku sąsiedniego krążka międzykręgowego [1, 2, 3].
Przyczyny osteofitów
Przyczyną osteofitów może być:
przewlekłe obciążenie kręgosłupa (np. w wyniku wyczynowego uprawiania sportu),
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
reumatoidalne zapalenie stawów,
choroba zwyrodnieniowa,
uszkodzenie stawów w wyniku wypadku.
Ponadto na powstawanie osteofitów bardziej narażone są osoby z nadwagą lub otyłością, a także w wieku podeszłym [1, 2, 3].
Objawy osteofitów
Jednym z objawów osteofitów jest silny ból, choć nie występuje on u wszystkich chorych. Niektóre formy narośli kostnej bardziej korelują ze zwiększonym bólem. Przykładem są osteofity kłykcia przyśrodkowego piszczeli, które powodują ból kolana.
Oprócz bólu mogą pojawić się inne objawy. Niektóre z nich są nietypowe, przez co bywają mylone z inną chorobą. Jednym z mało charakterystycznych objawów jest dysfagia (zaburzenia połykania), która może wystąpić przy osteofitach odcinka szyjnego kręgosłupa. Do innych nietypowych objawów należą m.in. zawroty i bóle głowy, szumy uszne i zwiększone napięcie mięśniowe.
Jeśli dojdzie do stenozy (zwężenia kanału kręgowego) dochodzą do tego objawy, które wynikają z uszkodzenia nerwu na danej wysokości [1, 2, 3].
Leczenie osteofitów
Leczenie narośli kostnej obejmuje farmakoterapię i rehabilitację. Chorym podaje się leki, które mają opóźnić postęp schorzenia i złagodzić stan zapalny np. niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ulgę w bólu mogą przynieść również żele o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
Uzupełnieniem farmakoterapii jest rehabilitacja. W leczeniu osteofitów wykorzystuje się różne zabiegi np. ultradźwięki czy elektroterapię.
Oprócz tego zaleca się regularne wykonywanie ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty. Ma to na celu utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu i naukę prawidłowego odciążenia stawów. Przy czym należy zaznaczyć, że zarówno ćwiczenia, jak i wspomniane zabiegi nie są w stanie wpłynąć na rozmiar narośli kostnych.
Jeśli farmakoterapia i rehabilitacja nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zdecydować o konieczności leczenia operacyjnego. W przypadku osteofitów wykonuje się dekompresję osteofitu, artroskopię stawu i cheilektomię. Są to zabiegi, które poprawiają mechanikę stawu i opóźniają wystąpienie procesu zapalnego [1, 2, 3].
Profilaktyka osteofitów
Jak można zapobiec powstawaniu osteofitów? Jest na to kilka sposobów. Jednym z nich jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. U osób z nadwagą i otyłością dochodzi do nadmiernego obciążenia stawów, przez co ryzyko powstawania narośli kostnych jest większe.
Kolejny elementem profilaktyki jest regularne wykonywanie ćwiczeń, które pozwalają utrzymać pełen zakres ruchu stawów i mięśni. Przykładem takich ćwiczeń jest stretching.
Warto pamiętać również o innych ćwiczeniach. Uzupełnieniem stretchingu powinny być inne formy aktywności fizycznej. Najlepiej takie, które pomagają utrzymać prawidłową masę ciała, a przy tym nie obciążają stawów (np. pływanie, aqua fitness, jazda na rowerze, nordic walking).
Przypisy
[1] Wong, Siu Him Janus, Kwong Yuen Chiu, and Chun Hoi Yan. "osteophytes." Journal of orthopaedic surgery 24.3 (2016): 403-410.
[2] Felson, D. T., et al. "Osteophytes and progression of knee osteoarthritis." Rheumatology 44.1 (2005): 100-104.
[3] Gelse, K., et al. "Osteophyte development—molecular characterization of differentiation stages." Osteoarthritis and cartilage 11.2 (2003): 141-148.
