Zapalenie naczyń krwionośnych to nazwa, która nie odnosi się do jednej choroby, a grupy schorzeń. Ich wspólną cechą jest proces zapalny obejmujący ściany naczyń krwionośnych. Jedną z chorób zaliczanych do tej grupy jest olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (nazywane również zapaleniem tętnicy skroniowej ze względu na lokalizację). Jakie są przyczyny, objawy i metody leczenia tego schorzenia?
Czym jest olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic?
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (ang. giant cell arteritis, GCA) to pierwotna ziarniniakowa choroba naczyń. W jej przebiegu dochodzi do powstania stanu zapalnego w obrębie średnich i dużych tętnic (szczególnie zewnątrzczaszkowych gałęzi tętnicy szyjnej).
Jak często diagnozuje się GCA? Jest to najczęstsze pierwotne zapalenie naczyń. Występuje u około 200 osób na milion rocznie. Częściej rozpoznaje się je u kobiet po 70. roku życia. Niezwykle rzadko chorują na nią osoby przed 50. rokiem życia [1], [2].
Przyczyny olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Jakie są przyczyny powstawania olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic? Nie są one do końca znane. Wymienia się kilka możliwych czynników, takich jak:
- predyspozycje genetyczne,
- obecność zmian miażdżycowych,
- palenie papierosów,
- czynniki infekcyjne (wirusy i bakterie),
- zaburzenia układu immunologicznego.
Ponadto zaobserwowano, że GCA występuje częściej u osób pochodzących z Europy Północnej [1], [2].
Objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
Objawy choroby zazwyczaj pojawiają się powoli. Są bardzo różnorodne i zależą od lokalizacji zajętego naczynia krwionośnego. Najczęściej proces zapalny obejmuje tętnicę skroniową, dlatego u około ⅔ chorych występuje ból głowy. Czasami towarzyszy mu nadwrażliwość skóry głowy na dotyk (szczególnie w okolicy ciemieniowej i skroniowej).
Oprócz bólu głowy u chorych na GCA często pojawiają się objawy ogólne, które nie zawsze są łączone z zapaleniem naczyń krwionośnych. Do takich mało charakterystycznych objawów zaliczają się, m.in. gorączka, niezamierzona utrata masy ciała czy ciągłe zmęczenie.
Do bardziej charakterystycznych objawów należą:
- ból żuchwy (chromanie żuchwy), któremu mogą towarzyszyć zaburzenia połykania;
- zaburzenia widzenia (występują dość rzadko, mogą spowodować trwałą utratę wzroku);
- osłabienie lub brak tętna w okolicy skroniowej;
- uporczywy ból gardła;
- suchy kaszel;
- zapalenie ścięgien z ciastowatym obrzękiem stóp i rąk;
GCA może współwystępować z polimialgią reumatyczną (PMR), która objawia się dolegliwościami bólowymi i sztywnością poranną obręczy biodrowej i barkowej. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic stwierdza się u około 15-25% chorych na PMR [1], [2].
Leczenie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic
GCA niejednokrotnie rozpoznawane jest już w zaawansowanym stadium, ponieważ objawy choroby rozwijają się powoli i bywają mało charakterystyczne. W związku z tym warto być wyczulonym na to, że objawy ogólne (np. gorączka, ból gardła) utrzymujące się pomimo leczenia niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi wymagają konsultacji z lekarzem POZ.
W jaki sposób ustala się rozpoznanie? Diagnostyka obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, badania laboratoryjne krwi (u chorych obserwuje się, m.in. zwiększone stężenie CRP), a także ultrasonograficzną ocenę tętnicy skroniowej.
Po rozpoznaniu olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic wdraża się leczenie farmakologiczne. Choremu podawane są glikokortykosteroidy – najpierw średnie dawki (z wyjątkiem osób z zaburzeniami widzenia), które umożliwiają leczenie w warunkach ambulatoryjnych i zmniejszają ryzyko powikłań.
Oprócz glikokortykosteroidów zaleca się przyjmowanie małych dawek inhibitorów pompy protonowej i kwasu acetylosalicylowego. W niektórych przypadkach (np. przy dużym ryzyku nawrotu) choremu podaje się również metotreksat.
U pacjentów, którzy chorują również na polimialgią reumatyczną, oprócz farmakoterapii wdraża się indywidualny program ćwiczeń. Jego celem jest utrzymanie funkcji mięśni i masy mięśniowej, a także zmniejszenie ryzyka upadków.
Czy GCA to choroba, którą da się wyleczyć? W większości przypadków do remisji dochodzi po 1-2 latach od rozpoczęcia farmakoterapii [2].
