Nużeniec to pasożyt, którego nie widać gołym okiem. Jest rodzajem roztoczy należącym do gromady pajęczaków. Żywi się łojem skórnym, złuszczonym nabłonkiem i lipidami. Bytuje na powierzchni ludzkiej skóry w okolicy ujść gruczołów łojowych (głównie tych, które znajdują się na twarzy i przewodach słuchowych) oraz mieszkach włosowych skóry głowy, rzęs i brwi. Nużeniec jest mało inwazyjny i niegroźny dla zdrowia. Jednak jego odchody, które gromadzą się w okolicach torebek włosowych i gruczołów łojowych mogą wywołać nużycę. Co to za choroba, jak się objawia i w jaki sposób się ją leczy?
Czym jest nużyca?
Kilkadziesiąt lat temu nużyca kojarzona była z chorobą zwierząt domowych. Wszystko zmieniło się pod koniec lat 50. XX wieku, gdy pojawiły się pierwsze informacje na temat możliwości zakażenia człowieka.
Obecnie znanych jest 100 gatunków nużeńców. Jednak przyczyną infekcji u człowieka są tylko 2 z nich:
Demodex brevis (zasiedlający gruczoły łojowe),
Demodex folliculorum (bytujący w mieszkach włosowych).
Nużeńce to pasożyty, które występują bardzo powszechnie na skórze twarzy i brzegach powiek. U wielu osób obecność Demodex brevis lub Demodex folliculorum nie wywołuje żadnych objawów. Z kolei u innych prowadzi do różnych komplikacji [1, 2].
Większe nasilenie objawów i częstotliwość zakażeń obserwuje się u osób z obniżoną odpornością, cukrzycą czy łojotokowym zapaleniem skóry. Ponadto odnotowano, że liczba zakażeń rośnie wraz z wiekiem. Problem nużycy dotyczy ponad 80% populacji powyżej 70. roku życia [3].
Przyczyny nużycy
Do zarażenia nużeńcem może dojść poprzez bezpośredni lub pośredni kontakt z nosicielem. Wśród przyczyn wymienia się m.in. korzystanie z tych samych ręczników, grzebieni, ubrań, pościeli czy kosmetyków (kredki do oczu lub brwi, tuszu do rzęs).
Nużyca to choroba, która występuje również u zwierząt. Jednak człowiek nie może zarazić się nimi od zwierząt, ponieważ są to pasożyty swoiste [1, 2].
Objawy nużycy
Objawy towarzyszące nużycy wynikają z:
zablokowania ujścia gruczołów powiekowych przez złuszczony nabłonek, nużeńce i keratynę;
obecności bakterii (Bacillus oleronius) przenoszonych przez nużeńce do gruczołów powiekowych;
drażnieniem wywołanym przez antygeny i produkty przemiany materii pasożytów;
Zarażenie pasożytem w okolicy oka daje objawy, które mogą być mylone z zapaleniem spojówek lub zespołem suchego oka. Są to m.in. pogorszenie ostrości widzenia, swędzenie i pieczenie skóry wokół oczu, zaczerwienienie brzegów powiek czy nadwrażliwość na światło.
Inne objawy pojawiają się, gdy choroba atakuje inne obszary ciała (skórę twarzy, szyi lub klatki piersiowej). W takiej sytuacji u osoby zarażonej widoczna jest wysypka na skórze, rumień na twarzy, zaostrzenie trądziku różowatego i złuszczanie naskórka.
Nużycy towarzyszy również świąd i pieczenie skóry. Przy czym należy pamiętać, że drapanie zmienionych chorobowo miejsc jest przeciwwskazane. Może doprowadzić do wydłużenia czasu trwania choroby, pogorszenia stanu skóry i nadkażeń bakteryjnych.
Leczenie nużycy
W przypadku podejrzenia nużycy powiek wykonuje się specjalne badanie mikroskopowe rzęs. Rzadziej zleca się badanie, które polega na izolowaniu fragmentu DNA pasożyta czy biopsję fragmentu skóry.
Przebieg leczenia zależy od wskazań lekarza dermatologa lub okulisty. Najczęściej polega na stosowaniu maści z wyciągami z aloesu, drzewa herbacianego czy szałwi. Są to naturalne składniki, które wykazują działania biobójcze wobec Demodex.
W przypadku objawów okulistycznych zaleca się również okulistyczne płyny, żele, maści oczne, a także nasączone substancją czynną chusteczki do powiek. Szczególnie wskazane są produkty, które mają w składzie olejki eteryczne z szałwii hiszpańskiej, mentolu metronidazol 0,5–2% lub aloesu.
Jeśli doszło do koinfekcji bakteryjnej konieczna może być również antybiotykoterapia lub podawanie glikokortykosteroidów miejscowo.
Profilaktyka nużycy
Do zarażenia nużeńcem może dojść w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z nosicielem. W związku z tym zaleca się unikanie korzystania ze wspólnych ręczników, pościeli, ubrań, szczotek do włosów i kosmetyków do makijażu oczu.
Przypisy
[1] Rather PA, Hassan I. Human demodex mite: the versatile mite of dermatological importance. Indian J Dermatol. 2014;59(1):60-66. doi:10.4103/0019-5154.123498
[2] Wasyluk, J, Krajewska M, Czarzasta K. "Demodekoza oczna–współczesny problem kliniczny." OphthaTherapy. Therapies in Ophthalmology 5.supl. 1 (2018): 21-25.
[3] Garbacewicz A, Udziela M, Grytner-Ziecina B, et al. Demodex infections in general Polish population, in patients suffering from blepharitis, and among people who work with microscopes. Klin Oczna. 2010, 112(10-12): 307-310.
