Według danych pochodzących z Krajowego Rejestru Nowotworów każdego roku z powodu pierwotnych guzów mózgu (i jego okolic) umiera około 2300 Polaków. To oznacza, że stanowią one 10. przyczynę zgonów u mężczyzn i 9. w przypadku kobiet. Jakie są przyczyny powstawania i objawy nowotworów mózgu?
Czym są nowotwory mózgu?
Nowotwory mózgu to heterogenna i zróżnicowana grupa nowotworów. Wyróżnia się pierwotne guzy mózgu, które z reguły rozprzestrzeniają się lokalnie i nie dają odległych przerzutów oraz wtórne guzy czaszkowe. Drugie z wymienionych są przerzutami nowotworów, które pierwotnie występują w innych narządach.
Najpowszechniejszymi nowotworami mózgu są:
- gruczolaki przysadki (25%),
- oponiaki (25%),
- glejaki wielopostaciowe (15%),
- obwodowe nerwiaki osłonkowe (8%),
- glejaki o niskim stopniu złośliwości (5%).
Z kolei u dzieci najczęściej diagnozuje się glejaki o niskim stopniu złośliwości, rdzeniaki, glejaki złośliwe i wyściółczaka [1].
Przyczyny nowotworów mózgu
Przyczyny guzów mózgu nie są do końca znane. Na ten moment potwierdzonym i udowodnionym czynnikiem ryzyka jest promieniowanie jonizujące [1], [2].
Objawy nowotworów mózgu
Objawy nowotworów mózgu zależą od lokalizacji ogniska choroby, rozmiaru i umiejscowienia guza. W przypadku wszystkich guzów pojawiają się tzw. objawy ogólne, które wynikają z podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Należą do nich: bóle głowy, nudności i wymioty, zaburzenia pamięci, napady padaczkowe i osłabienie sprawności umysłowej.
Symptomom ogólnym towarzyszą objawy uzależnione od lokalizacji guza. Jeśli znajduje się on w płacie czołowym, niepokojące sygnały wynikają z naruszenia funkcji, za które odpowiada ten płat (pisanie, kontrola stanów emocjonalnych, kojarzenie). Z kolei, gdy guz występuje w płacie skroniowym, częstym objawem jest afazja – zaburzenia mowy.
Jeszcze inne objawy dają nowotwory mózgu zlokalizowane w płacie ciemieniowym czy potylicznym. W przypadku guza w płacie ciemieniowym pojawiają się m.in. zaburzenia czucia dotyku, orientacji przestrzennej czy integracji wzroku i ruchu w jedno wrażenie. Z kolei nowotwór obejmujący płat potyliczny upośledza jego funkcje, do których należą m.in. analiza koloru i skojarzenia wzrokowe [3].
Leczenie nowotworów mózgu
Diagnostyka nowotworów mózgu obejmuje badania podmiotowe, przedmiotowe i obrazowe. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, wykonuje ogólne badanie przedmiotowe z określeniem czynności serca i ciśnienia tętniczego, ocenę stanu sprawności (np. według skali WHO), a także badanie dna oka w przypadku objawów wskazujących na podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Oprócz badania podmiotowego i przedmiotowego zleca się badania obrazowe, takie jak:
- angiografię TK lub MR, która ułatwia planowanie leczenia operacyjnego;
- tomografię komputerową głowy z kontrastem będącą podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku guzów wywodzących się m.in. z kości;
- rezonans magnetyczny głowy, który jest badaniem z wyboru w przypadku większości nowotworów ośrodkowego układu nerwowego;
- pozytonową emisyjną tomografię;
Dodatkowo lekarz może zlecić badania uzupełniające, które pozwalają określić stan czynnościowy ośrodkowego układu i narządów zmysłów, a także oznaczyć stężenie substancji wydzielanych przez guzy. Do badań dodatkowych wykorzystywanych w przypadku nowotworów mózgu należą m.in.:
- badanie błędników,
- audiometria,
- badania okulistyczne,
- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego,
- oznaczenie stężenia markerów nowotworowych,
Im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym łatwiejsze leczenie i lepsze rokowanie. Przebieg leczenia zależy od różnych czynników m.in. od stopnia złośliwości nowotworu. W przypadku łagodnego guza zazwyczaj wdraża się metody radiochirurgiczne, chirurgiczne i radioterapię. Z kolei guza złośliwego leczy się za pomocą różnych metod zachowawczych i zabiegowych [3].
Profilaktyka nowotworów mózgu
Na ten moment potwierdzonym czynnikiem ryzyka jest narażenie na promieniowanie jonizujące. Jak się przed nim chronić? Po pierwsze należy unikać bezpośredniego kontaktu z tego typu promieniowaniem. Jeśli jest to niemożliwe, zaleca się używanie środków ochrony osobistej (np. kombinezonów ochronnych).
