Czym jest niewydolność nerek?
O niewydolności nerek mówi się, gdy dochodzi do upośledzenia ich funkcji. Jakiś czas temu wyróżniano ostrą i przewlekłą niewydolność nerek. Obecnie rozróżnia się ostre uszkodzenie nerek (OUN) oraz przewlekłą chorobę nerek (PChN).
Czym różni się OUN od PChN? W przypadku ostrego uszkodzenia nerek obserwuje się gwałtowne upośledzenie ich funkcji (dochodzi do niego w ciągu kilku godzin lub dni). Objawia się to wzrostem stężenia kreatyniny we krwi oraz zaburzeniami diurezy.
PChN ma mniej gwałtowny przebieg. Proces pogorszenia funkcji nerek jest długotrwały. W ciągu miesięcy lub lat obserwuje się: wzrost stężenia kreatyniny we krwi, spadek współczynnika filtracji kłębuszkowej eGFR oraz szereg objawów klinicznych.
W przypadku PChN wyróżnia się 5 stadiów choroby. Schyłkową niewydolność nerek, czyli ostatnie stadium stwierdza się, gdy eGFR spada poniżej <15 ml/min/1,73m2 [1, 2, 3].
Przyczyny niewydolności nerek
Przyczyną ostrego uszkodzenia nerek jest zmniejszenie przepływu krwi przez nerki. Następuje ono w wyniku:
uszkodzenia miąższu nerek (spowodowanego np. przedłużającym się niedokrwieniem tych narządów),
wstrząsu,
odwodnienia (np. na skutek oparzenia),
utrudnienia odpływu moczu z nerek (jedną z przyczyn jest ucisk na drogi moczowe).
Z kolei najczęstszymi przyczynami przewlekłej choroby nerek są:
kłębuszkowe zapalenie nerek,
uszkodzenie nerek w przebiegu miażdżycy lub nadciśnienia tętniczego,
nefropatia cukrzycowa (inaczej cukrzycowa choroba nerek),
nabyte lub wrodzone wady układu moczowego u dzieci.
Rzadszymi przyczynami choroby są: wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, śródmiąższowe choroby nerek, kamica oraz uszkodzenia spowodowane innymi przeszkodami w odpływie moczu [1, 2, 3].
Objawy niewydolności nerek
Najbardziej charakterystycznym objawem OUN jest zmniejszenie dobowej objętości moczu. Jeśli jest mniejsza niż <500 ml stwierdza się skąpomocz. Z kolei, gdy spada <100 ml mówi się o bezmoczu.
Wśród innych objawów ostrego uszkodzenia nerek wymienia się: wymioty, odwodnienie, biegunkę, wstrząs i niewydolność serca.
Objawy przewlekłej choroby nerek zależą od stadium choroby oraz jej przyczyny. W przypadku pierwotnej choroby nerek (np. śródmiąższowego zapalenia nerek) obserwuje się: wysokie ciśnienie krwi, krwiomocz i białkomocz.
Jeśli przyczyną PChN jest nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca, jednym z pierwszych objawów jest obecność niewielkiej ilości albumin w moczu (mikroalbuminuria).
W wyniku upośledzenia funkcji nerek dochodzi do gromadzenia się wody i sodu w organizmie. W związku z tym u chorych z niewydolnością nerek obserwuje się również: duszności, wzrost ciśnienia krwi oraz obrzęki (dłoni, stóp, twarzy) [1, 2, 3].
Leczenie niewydolności nerek
Pierwszym krokiem jest znalezienie przyczyny, która doprowadziła do upośledzenia funkcji nerek. Jeśli nie doszło do ich uszkodzenia, wyeliminowanie przyczyny (np. usunięcie kamienia moczowego, leczenie wstrząsu) prowadzi do poprawy czynności nerek.
W przypadku PChN kluczem do efektywnego leczenia jest znalezienie choroby odpowiedzialnej za uszkodzenie nerek oraz zwolnienie lub zatrzymanie dalszego postępującego upośledzenia ich funkcji.
U osób z PChN wdraża się farmakoterapię. W niektórych przypadkach zaleca się również przyjmowanie suplementów diety z żelazem. Wynika to z tego, że jednym z powikłań niewydolności nerek jest niedokrwistość.
Ponadto zaleca się stosowanie odpowiedniej diety (jej zasady zależą od stadium choroby) oraz zmianę stylu życia. Ważne jest, aby chory unikał palenia papierosów oraz przestrzegał zasad zdrowego odżywiania.
Jeśli przyczyną PChN jest nadciśnienie tętnicze ważne jest również kontrolowanie wartości ciśnienia krwi w domu za pomocą ciśnieniomierzy oraz ograniczenie spożycia soli (do maksymalnie 5 gramów dziennie) [1, 2, 3].
Profilaktyka niewydolności nerek
W ramach profilaktyki warto regularnie wykonywać badania profilaktyczne (laboratoryjne i obrazowe) oraz kontrolować ciśnienie krwi. Oprócz badań ważne jest, aby dbać o zdrowy styl życia. Unikanie używek (papierosów, alkoholu), a także regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta zapobiegające otyłości zmniejszają ryzyko niewydolności nerek [1, 2, 3].
Przypisy
[1] Chen TK, Knicely DH, Grams ME. Chronic Kidney Disease Diagnosis and Management: A Review. JAMA. 2019, 322(13), s. 1294-1304.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51919,przewlekla-niewydolnosc-nerek
[3] https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51918,ostra-niewydolnosc-nerek
