O niedrożności jelit mówi się, gdy dochodzi do zatrzymania przemieszczania się treści jelitowej. Woda i resztki pokarmu gromadzą się przed przeszkodą. Sprzyja to namnażaniu się bakterii, które wytwarzają duże ilości gazów powodujących rozdęcie ściany jelita. Dochodzi do rozciągnięcia ściany jelita, zaburzeń przepływu krwi i translokacji (czyli przemieszczania się bakterii z jelita do krwi i jamy otrzewnej). Jest to stan, który może zagrażać życiu, dlatego wymaga jak najszybszego leczenia.
Przyczyny niedrożności jelit
Najczęstszą przyczyną niedrożności jelit jest zadzierzgnięcie fragmentu jelita, czyli zaciśnięcie przez otaczające go tkanki. Z reguły jest to spowodowane zrostami, które powstają w jamie brzusznej (np. po operacji). Do zadzierzgnięcia fragmentu jelita może dojść również u osób z przepukliną pępkową.
Inną przyczyną niedrożności jelit jest przeszkoda mechaniczna. Najczęściej jest to guz zlokalizowany w jelicie lub sąsiadujących z nim narządach. W niektórych przypadkach niedrożność mechaniczną stwierdza się także u osób z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Leśniewskiego-Crohna. Z kolei u noworodków występuje niedrożność smółkowa [2].
Niedrożność jelit może być spowodowana również porażeniem motoryki jelit. Zazwyczaj obserwuje się ją w przebiegu zapalenia otrzewnej, choć bywa też spowodowana innymi nagłymi stanami (np. zapaleniem trzustki, kolką nerkową). Wśród innych przyczyn niedrożności porażennej wymienia się zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej i zaburzenia metaboliczne. W grupie ryzyka znajdują się m.in. osoby chorujące na cukrzycę.
Objawy niedrożności jelit
W przypadku niedrożności jelit jako pierwszy pojawia się ból brzucha. Na początku ma on charakter napadowy, kolkowy. Z czasem staje się silniejszy i tępy. Do tego dochodzą inne objawy:
nudności,
wymioty (są szczególnie nasilone u osób z niedrożnością jelita cienkiego),
zatrzymanie gazów i stolca,
wzdęcia (jest to późny objaw niedrożności jelit).
Podczas badania fizykalnego stwierdza się również tkliwość brzucha. W przypadku niedrożności mechanicznej słychać charakterystyczny, metaliczny dźwięk spowodowany wzmożoną perystaltyką jelit. Z kolei przy niedrożności porażennej może dojść do całkowitego zatrzymania perystaltyki.
Leczenie niedrożności jelit
Wybór metody leczenia zależy od przyczyny. Zadzierzgnięcie jelit spowodowane zrostami wymaga interwencji chirurgicznej. Polega ona uwolnieniu pętli jelit poprzez przecięcie zrostów.
Leczenie chirurgiczne stosuje się również u osób z chorobą nowotworową. Najczęściej za zatrzymanie przemieszczania się treści jelitowej odpowiada guz jelita grubego. W takim przypadku konieczne może być wycięcie fragmentu jelita.
W związku z tym, że zabieg chirurgiczny wykonywany jest w obrębie jamy brzusznej, niezbędne jest wprowadzenie specjalnej diety. W pierwszych dniach po zabiegu podaje się posiłki płynne. Następnie pacjent przechodzi na dietę kleikową, a potem lekkostrawną.
Profilaktyka niedrożności jelit
Nie wszystkie przyczyny niedrożności jelit da się wyeliminować. Jednak można podjąć działania, które zmniejszą ryzyko nowotworu jelita grubego. Ważnym elementem profilaktyki tej choroby jest zdrowa, urozmaicona dieta bogata w błonnik pokarmowy. Dobrym źródłem tego składnika są: pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa, owoce, pestki i nasiona, a także rośliny strączkowe. Jeśli dostarczenie odpowiednich ilości błonnika pokarmowego z dietą jest niemożliwe, można wspomóc się suplementami diety z błonnikiem (sprzedawanymi w kapsułkach lub proszku).
Ważne miejsce w dietoprofilaktyke raka jelita grubego zajmuje witamina D. Jej głównym źródłem jest synteza skórna, która zachodzi pod wpływem promieni słonecznych. Jednak ze względu na małą liczbę dni słonecznych w Polsce zaleca się przyjmowanie suplementów diety z witaminą D.
Oprócz odpowiedniej podaży błonnika pokarmowego i witaminy D warto zwrócić uwagę na regularną aktywność fizyczną oraz unikanie żywności bogatej w cukry proste, tłuszcze zwierzęce i napojów alkoholowych.
Przypisy
[1] Catena F., Simone B.D., Coccolini F. i wsp., Bowel obstruction: A narrative review for all physicians, „World Journal of Emergency Surgery” 2019, 14(1):1–8.
[2] Wysocki, Andrzej, and Jerzy Krzywoń. "Przyczyny niedrożności mechanicznej jelit." Przegląd Lekarski 58.6 (2001).
[3] Kałędkiewicz, E., and A. Doboszyńska. "Dietoprofilaktyka raka jelita grubego." Onkol Prakt Klin 8 (2012): 171-177.
