Zastawka trójdzielna (inaczej przedsionkowo-komorowa prawa) to jedna z czterech zastawek serca. Jej zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi z komory prawej do przedsionka prawego. W wyniku działania różnych czynników (m.in. nieprawidłowości w budowie zastawki, stanów chorobowych) może dojść do niedomykalności zastawki trójdzielnej (tricuspid regurgitation, TR). Skutkuje to cofaniem się krwi z prawej komory do prawego przedsionka. Jak objawia się ta choroba? W jaki sposób się ją diagnozuje i leczy?
Czym jest niedomykalność zastawki trójdzielnej?
Niedomykalność zastawki trójdzielnej (nazywana również niedomykalnością trójdzielną) to stan, w którym zastawka przedsionkowo-komorowa prawa nie zamyka się prawidłowo. Występuje z dużą częstością – szacuje się, że u 90% populacji ogólnej. Zazwyczaj ma łagodny przebieg [1,2].
Przyczyny niedomykalności zastawki trójdzielnej
W zależności od przyczyny wyróżnia się pierwotną (organiczną) i wtórną niedomykalność zastawki trójdzielnej. Pierwsza z wymienionych może być spowodowana pierwotną patologią aparatu zastawkowego. Wśród najczęstszych czynników, które do niej prowadzą, wymienia się:
- infekcyjne zapalenie wsierdzia,
- wrodzone anomalie aparatu zastawkowego,
- zwyrodnienie śluzakowate,
- włóknienie endomiokardialne,
- reumatyczną chorobę serca,
- radioterapię,
- elektrody wszczepialnych urządzeń do elektroterapii serca,
- przyjmowanie niektórych leków (np. fenfluraminy).
W większości przypadków (szacuje się, że u około 80% chorych) niedomykalność trójdzielna ma charakter wtórny. Do jej przyczyn zaliczają się m.in. dysfunkcje prawej komory z jej poszerzeniem, nadciśnienie płucne i zawał prawej komory.
U podłoża wtórnej niedomykalności zastawki trójdzielnej często leży poszerzenie pierścienia zastawki przedsionkowo-komorowej prawej w przebiegu nadciśnienia płucnego. Rozwija się ono często w wyniku patologii lewego serca [1,2].
Objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej
Objawy niedomykalności trójdzielnej różnią się w zależności od nasilenia choroby. Zazwyczaj przeważają objawy wady zastawki mitralnej, której towarzyszy wada zastawki przedsionkowo-komorowej prawej.
Objawy dzielą się na podmiotowe i przedmiotowe. Do pierwszej grupy należą: rozpieranie w prawym podżebrzu, kołatanie serca, osłabienie i zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego. Z kolei wśród objawów przedmiotowych wymienia się m.in. objaw wątrobowo-szyjny, wodobrzusze, sinożółtawe zabarwienie powłok, tętnienie naczyń na głowie i szyi, a także uogólniony obrzęk tkanki podskórnej (w zaawansowanym stadium niedomykalności trójdzielnej) [2].
Leczenie niedomykalności zastawki trójdzielnej
Jak przebiega diagnostyka niedomykalności zastawki trójdzielnej? Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad lekarski, a także zleca badania. Do badań pomocniczych wykorzystywanych w diagnostyce należą: EKG, echokardiografia i RTG klatki piersiowej. W przypadku niedomykalności trójdzielnej w badaniach można zauważyć m.in. cechy przerostu prawej komory, serce znacznie powiększone (z dużym prawym przedsionkiem) czy migotanie przedsionków.
W przypadku rozpoznania niedomykalności trójdzielnej wdraża się leczenie, którego przebieg zależy od przyczyny i stopnia zaawansowania choroby. Obejmuje ono farmakoterapię (lekarz może zlecić leki moczopędne w celu zmniejszenia obrzęków), a także leczenie operacyjne. W przypadku ciężkiej wtórnej objawowej niedomykalności wykorzystuje się również leczenie przezcewnikowe w ośrodku z odpowiednim doświadczeniem. Jest to metoda leczenia, którą wdraża się, gdy chory nie kwalifikuje się do leczenia operacyjnego.
Jak wyglądają rokowania? Zależą one od wielu czynników: ogólnego stanu zdrowia, stopnia zaawansowania choroby i przyczyny. W przypadku dużej niedomykalności (o dowolnej przyczynie) rokowanie odległe jest złe. Wynika to z zastoju krwi w żyłach systemowych i narastającej dysfunkcji prawej komory serca [2].
Profilaktyka niedomykalności zastawki trójdzielnej
Jednym z czynników ryzyka jest zapalenie wsierdzia. W związku warto pamiętać o zasadach profilaktyki infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, które je powodują.
