Ludzkie serce składa się z czterech jam, a konkretnie dwóch komór (lewej i prawej) oraz dwóch przedsionków (lewego i prawego). Poszczególne jamy są oddzielone od siebie zastawkami. Jedną z nich jest zastawka mitralna (inaczej dwudzielna), która oddziela lewy przedsionek od lewej komory. Jej rolą jest zapobieganie cofaniu się krwi z komory do przedsionka podczas skurczu serca. W związku z tym niedomykalność zastawki mitralnej prowadzi do zaburzeń w przepływie krwi i różnych dolegliwości (m.in. duszności, obrzęków). Jakie czynniki są przyczyną niedomykalności zastawki mitralnej?
Czym jest niedomykalność zastawki mitralnej?
Niedomykalność zastawki mitralnej jest wadą serca, polegającą na nieprawidłowym zamykaniu zastawki oddzielającej lewy przedsionek od lewej komory. Prowadzi do zaburzenia przepływu krwi – “fali zwrotnej”, a tym samym do przeciążenia lewej komory nadmierną objętością krwi i wzrostu ciśnienia w krążeniu płucnym.
Wymienia się 3 mechanizmy, które prowadzą do niedomykalności zastawki dwudzielnej:
zwiększenie ruchomości płatków zastawki;
zmniejszenie ruchomości płatków zastawki;
poszerzenie pierścienia, do którego umocowane są płatki zastawki [1];
Przyczyny niedomykalności zastawki mitralnej
W zależności przyczyny niedomykalność zastawki mitralnej ma charakter pierwotny lub wtórny. Pierwotna niedomykalność zastawki mitralnej dotyczy samego aparatu zastawkowego. Z kolei wtórna jest spowodowana zaburzeniami innych struktur serca, które oddziałują na funkcję zastawki dwudzielnej.
Zgodnie z innym kryterium podziału wyróżnia się ostrą i przewlekłą niedomykalność zastawki dwudzielnej. Pierwsza z wymienionych pojawia się nagle i daje ciężkie objawy. To różni ją od niedomykalności przewlekłej, która rozwija się latami. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in.:
chorobę niedokrwienną serca;
układowe choroby tkanki łącznej;
zwyrodnienie śluzowate płatków i inne wady zwyrodnieniowe aparatu zastawkowego;
infekcyjne zapalenie wsierdzia;
przyjmowanie niektórych leków;
Z kolei do przyczyn ostrej niedomykalności zastawki mitralnej należą np. zawał, urazy czy choroba wsierdzia będąca przyczyną ostrego uszkodzenia mięśni brodawkowatych [1, 2].
Objawy niedomykalności zastawki mitralnej
Ostra niedomykalność zastawki mitralnej daje nagłe objawy, które postępują bardzo szybko. U chorego pojawiają się zaburzenia świadomości, duszność, spadek ciśnienia tętniczego, a w niektórych przypadkach również wstrząs kardiogenny. Po pojawieniu się tego typu objawów konieczne jest natychmiastowe udzielenie specjalistycznej pomocy. Ostra niewydolność zastawki dwudzielnej jest stanem bezpośredniego zagrożenia dla życia.
Obraz kliniczny przewlekłej niedomykalności zastawki mitralnej jest inny. Charakteryzuje się ona stopniowym rozwojem objawów. W wielu przypadkach pozostają one niezauważone przez dłuższy czas, a gdy już się pojawią, są mało charakterystyczne. Chory odczuwa nadmierne zmęczenie, duszność, kołatanie serca i gorzej toleruje wysiłek fizyczny [1, 2].
Leczenie niedomykalności zastawki mitralnej
Pierwszym etapem diagnostyki niedomykalności zastawki mitralnej jest wywiad lekarski i osłuchiwanie okolicy serca, które ujawnia charakterystyczny szmer. Kolejnym są badania dodatkowe np. echokardiografia umożliwiająca uwidocznienie fali zwrotnej, a także ocenę funkcji i budowy mięśni serca oraz płatków zastawek.
Jak przebiega leczenie? Wybór metody leczenia zależy od kilku czynników:
stanu ogólnego chorego,
objawów,
chorób współistniejących,
stopnia niedomykalności zastawki dwudzielnej,
obecności nadciśnienia płucnego i niewydolności lewokomorowej.
W przypadku ostrej niewydolności wdraża się leczenie operacyjne lub farmakologiczne (leki rozszerzające naczynia krwionośne). Z kolei u osób z przewlekłą niewydolnością zastawki dwudzielnej, leczenie operacyjne stosuje się zazwyczaj przy ciężkiej postaci choroby [1, 3].
Profilaktyka niedomykalności zastawki mitralnej
Zasady profilaktyki niedomykalności zastawki mitralnej pokrywają się z tymi, które obowiązują przy innych chorobach układu krążenia. W celu zmniejszenia ryzyka zaleca się zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną, unikanie stresu i używek, a także odpowiednią ilość snu.
[1] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.9.2.
[2] Zalewski, Jarosław, and Jadwiga Nessler. "Niedomykalność zastawki mitralnej. Cześć I. Mechanizmy i etiologia." Kardiologia Inwazyjna 11.1 (2016): 21-24.
[3] Zalewski, Jarosław, and Jadwiga Nessler. "Niedomykalność zastawki mitralnej. Cześć III. Leczenie." Kardiologia Inwazyjna 11.4 (2016): 9-12.
