Przytarczyce to niewielkie gruczoły (zazwyczaj cztery), które przylegają do tarczycy. Odpowiadają za produkcję parathormonu (PTH), który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Problem pojawia się, gdy PTH przestaje być produkowany lub jest go za mało. Mówi się wtedy o niedoczynności przytarczyc. Co to za choroba? Jakie są jej przyczyny i objawy?
Czym jest niedoczynność przytarczyc?
Parathormon odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej poprzez:
zwiększanie wchłanianie fosforu i wapnia z jelita cienkiego,
stymulowanie procesu odzyskiwania wapnia z moczu pierwotnego,
zwiększanie wydalania fosforu z moczem,
oddziaływanie na kości i nasilanie procesu uwalniania wapnia z kości do krwi.
Niedoczynność przytarczyc prowadzi do braku lub zmniejszenia poziomu PTH, co prowadzi do zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jak często diagnozuje się niedoczynność tych gruczołów? Pierwotna niedoczynność jest rzadkim schorzeniem i występuje z taką samą częstością u kobiet i mężczyzn [1].
Przyczyny niedoczynności przytarczyc
W zależności od przyczyny wyróżnia się 3 typy niedoczynności.
Pierwotna – większość przypadków (około 80%) jest spowodowana niezamierzonym uszkodzeniem lub usunięciem przytarczyc podczas zabiegów w obrębie szyi. Wśród innych przyczyn wymienia się m.in. autoimmunologiczną niedoczynność przytarczyc, radioterapię chorób nowotworowych w obrębie szyi, a także wady wrodzone (hipoplazję przytarczyc lub izolowaną aplazję).
Rzekoma – ma podłoże genetyczne i jest nazywana zespołem Albrighta. Wyróżnia się 4 typy tego zespołu. Najczęstszym jest ten, który charakteryzuje się m.in. skróceniem kości śródstopia, zmienioną budową szkieletu i niskim wzrostem.
Niedoczynność spowodowana hipomagnezemią – występuje również pod nazwą “niedoczynność czynnościowa”. Jest spowodowana niedoborem magnezu, który jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania przytarczyc [1].
Objawy niedoczynności przytarczyc
Objawy niedoczynności przytarczyc mogą być na początku wręcz niewidoczne i mało charakterystyczne. Szczególnie jeśli do niedoczynności dochodzi stopniowo.
Nasilenie objawów zależy od stopnia hipokalcemii, czyli obniżenia poziomu wapnia we krwi. Do niepokojących sygnałów, które mogą wskazywać na zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej należą:
bóle głowy;
pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci (m.in. sucha skóra, łamliwe paznokcie, przerzedzenie brwi);
uczucie osłabienia;
bolesne skurcze mięśni;
parestezje;
Jeśli niedoczynność przytarczyc nie zostanie rozpoznana w porę, może dojść do wystąpienia powikłań. Należą do nich: zaćma, objawy neurologiczne (spowodowane odkładaniem się złogów wapnia w mózgu), a także zahamowanie wzrostu i opóźnienie rozwoju umysłowego u dzieci [1].
Leczenie niedoczynności przytarczyc
Jak wygląda diagnostyka niedoczynności przytarczyc? W przypadku pojawienia się niepokojących sygnałów należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego i wyników badań laboratoryjnych krwi (m.in. oznaczeniu poziomu wapnia, magnezu) zdecyduje on czy konieczna jest wizyta u endokrynologa.
Celem leczenia jest zwiększenie poziomu wapnia we krwi i utrzymanie go na prawidłowym poziomie. Jest to bardzo ważne ze względu na to, że ostre objawy zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej mogą zagrażać życiu. Z kolei przewlekłe zwiększają ryzyko wystąpienia groźnych dla zdrowia powikłań.
W przypadku objawów tężyczkowych konieczna może być hospitalizacja i dożylne podawanie preparatów wapnia. Po opanowaniu ostrych objawów zaleca się przyjmowanie suplementów diety z wapniem i/lub magnezem oraz witaminą D (pod nadzorem lekarza). Ważne jest również spożywanie produktów bogatych w te składniki. Dobrym źródłem wapnia są m.in. mleko i jego przetwory, orzechy laskowe i migdały. Z kolei do produktów obfitujących w magnez zaliczają się m.in. pełnoziarniste pieczywo, orzechy i nasiona roślin strączkowych. W przypadku witaminy D dieta ma charakter uzupełniający (pokrywa zapotrzebowanie na witaminę D w około 20%), dlatego ważna jest dobrze dobrana suplementacja [2].
Przypisy
[1] https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168923,pierwotna-niedoczynnosc-przytarczyc
[2] Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.
