Przytarczyce (inaczej gruczoły przytarczyczne) to małe gruczoły wewnątrzwydzielnicze położone na szyi. Wydzielają parathormon (PTH), który reguluje poziom wapnia w płynie tkankowym i krwi. W związku z tym choroby, które rozwijają się w obrębie przytarczyc, prowadzą do zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jedną z takich chorób jest nadczynność przytarczyc. Jakie są jej przyczyny i objawy? W jaki sposób się ją diagnozuje i leczy?
Czym jest nadczynność przytarczyc?
Nadczynność przytarczyc to choroba endokrynologiczna, u której podłoża leży nadmierna produkcja parathormonu (PTH). Jego rolą jest zwiększanie poziomu wapnia we krwi poprzez uwalnianie go z kości oraz resorpcję z kanalików nerkowych. Gdy występuje w nadmiarze, pojawia się problem z uwalnianiem zbyt dużych ilości wapnia z kości, co prowadzi do osteopenii i osteoporozy.
Ze względu na przyczynę wyróżnia się 3 typy nadczynności przytarczyc:
pierwotną (łac. hyperparathyroidismus primarius),
wtórną (łac. hyperparathyroidismus secundarius),
trzeciorzędową (łac. hyperparathyroidismus tertiarius).
Pierwotna nadczynność przytarczyc diagnozowana jest najczęściej po 60. roku życia. Jak dużo osób na nią choruje? Szacuje się, że występuje u 1:2000 mężczyzn i 1:500 kobiet [1, 2, 3].
Przyczyny nadczynności przytarczyc
Przyczyną pierwotnej nadczynności przytarczyc jest tzw. gruczolak, czyli łagodny rozrost jednego z gruczołów. Rzadziej jest to przerost wszystkich gruczołów, a jeszcze rzadziej choroba nowotworowa.
W rozwoju pierwotnej nadczynności przytarczyc pewną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Zaobserwowano, że jest to choroba, która może występować rodzinnie.
Inne przyczyny leżą u podłoża wtórnej nadczynności przytarczyc. W tym przypadku nadmierna produkcja parathormonu towarzyszy innym schorzeniom np. przewlekłej chorobie nerek czy ostremu uszkodzeniu nerek, które powodują spadek poziomu wapnia we krwi i nadmierną produkcję PTH [1, 2, 3].
Objawy nadczynności przytarczyc
Nadczynność przytarczyc może przez długi czas nie dawać żadnych objawów, przez co bywa wykrywana przypadkowo w trakcie rutynowych badań.
Niepokój mogą wzbudzić np. częste złamania kości. Wynikają one z nadmiernego odwapnienia kości, które prowadzi do osteolizy. Poza objawami ze strony układu kostnego mogą pojawić się inne dolegliwości m.in.:
kamica nerkowa, ostra lub przewlekła niewydolność nerek;
ogólne osłabienie i zmęczenie;
stany depresyjne, pogorszenie nastroju;
bóle brzucha, nudności, brak apetytu;
bóle głowy;
zaburzenia orientacji, pamięci i funkcji poznawczych;
osłabienie siły mięśniowej;
Ponadto nadczynność przytarczyc zwiększa ryzyko chorób innych niż osteoporoza. Długotrwałe nadmierne wydzielanie PTH może prowadzić do rozwoju:
choroby wrzodowej żołądka, która objawia się charakterystycznym bólem (występującym głównie na czczo) o silnym, piekącym charakterze;
zapalenia trzustki, któremu towarzyszą objawy takie jak: silne bóle w nadbrzuszu, nudności i wymioty;
kamicy dróg żółciowych, która daje objawy pod postacią ostrego, napadowego bólu brzucha, a także nudności i wymiotów, wzdęć;
Nadczynność przytarczyc wiąże się również z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, ponieważ prowadzi do zwapnienia naczyń krwionośnych i wtórnego nadciśnienia tętniczego [1, 2, 3].
Leczenie nadczynności przytarczyc
Celem leczenia jest usunięcie przyczyny, która prowadzi do nadmiernego wydzielania parathormonu. Jego przebieg zależy od: typu nadczynności, stopnia zaawansowania choroby i stanu ogólnego chorego.
W przypadku pierwotnej nadczynności przytarczyc zazwyczaj wdraża się leczenie chirurgiczne. Polega ono na usunięciu gruczolaka przytarczyc lub komórek nowotworowych. Daje to szanse na całkowite leczenie.
Inaczej przebiega leczenie u chorych z wtórną nadczynnością przytarczyc. W takich przypadkach leczenie ukierunkowane jest na chorobę podstawową. Dodatkowo wdraża się suplementy diety z witaminą D, niewapniowymi związkami wiążącymi fosforany w układzie pokarmowym oraz inne metody mające na celu wyrównanie hiperfosfatemii i hipokalcemii [1, 2, 3].
Przypisy
[1] Nowicki, Michał. "Diagnostyka i leczenie wtórnej nadczynności przytarczyc." Renal Disease and Transplantation Forum. Vol. 2. No. 4. 2009.
[2] https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168928,pierwotna-nadczynnosc-przytarczyc
[3] Pietkiewicz, Mikołaj, et al. "Nadczynność przytarczyc: podstawy molekularne zaburzeń, diagnostyka i możliwości terapeutycz." Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 64 (2010).
