Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) – pod tym terminem nie kryje się jedna choroba, a różnorodna grupa schorzeń. Ich cechą wspólną są zaburzeniami poruszania się, które mogą mieć różny stopień nasilenia. Co jest przyczyną MPD? Jak wygląda diagnostyka i leczenie?
Czym jest mózgowe porażenie dziecięce?
Mózgowe porażenie dziecięce to termin, którego używa się do określenia zestawu wspólnych objawów klinicznych. W związku z tym nie można tu mówić o jednej etiologii, rodzaju czy stopniu ciężkości.
Jak często występuje MPD? Szacuje się, że w Polsce występuje ono z częstością 2,0-2,5 na 1000 żywo urodzonych dzieci.
Przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego
Wspólną cechą schorzeń określanych jako mózgowe porażenie dziecięce jest uszkodzenie tkanki mózgowej na wczesnym etapie rozwoju dziecka. Najczęściej dochodzi do niego jeszcze przed urodzeniem (rzadziej w trakcie porodu, czy po urodzeniu). Uszkodzenie nie pogłębia się wraz z wiekiem.
Nie zawsze można określić, co doprowadziło do uszkodzenia tkanki mózgowej. Prowadzą do niego różne czynniki: wady wrodzone, ciężkie infekcje, niedokrwienie, zaburzenia genetyczne lub metaboliczne, zatrucie toksynami, malformacja mózgu czy niedotlenienie.
Zaobserwowano, że istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia mózgowego porażenia dziecięcego. Należą do nich: skrajnie mała masa urodzeniowa, ciąża mnoga, krwotok przy porodzie, wcześniactwo czy zakażenie podczas ciąży. Przy czym trzeba zaznaczyć, że do uszkodzenia tkanki mózgowej może dojść również u noworodka z prawidłową masą urodzeniową, który przyszedł na świat o czasie [1, 2].
Objawy mózgowego porażenia dziecięcego
Objawy MPD są trudne do zauważenia u bardzo małego dziecka. Stają się one bardziej widoczne wraz z jego rozwojem, ponieważ wpływają na rozwój ruchowy. Rodzice mogą wtedy zaobserwować m.in. brak umiejętności siadania czy problemy z prawidłową stabilizacją głowy i tułowia.
Ze względu na obraz kliniczny wyróżnia się 4 rodzaje mózgowego porażenia dziecięcego.
Dyskinetyczne: najbardziej widoczne są ruchy mimowolne, czyli atetoza.
Czterokończynowe MPD (inaczej tetraplegia spastyczna): niedowład, któremu towarzyszą wzmożone napięcie w kończynach, wiotkość tułowia i szyi. Większość dzieci z tą postacią choroby nie jest w stanie chodzić.
Diplegia spastyczna: charakteryzuje się niedowładem w kończynach dolnych oraz wzmożonym napięciem mięśniowym. Tego typu objawy prowadzą do tego, że dziecko porusza się w specyficzny sposób (na palcach lub bardzo wąskiej podstawie).
Hemiplegia spastyczna (inaczej spastyczny niedowład połowiczy): jest to postać MPD, która objawia się niedowładem w kończynie górnej i dolnej i wzmożonym napięciem mięśniowym (tylko po jednej stronie). Chore dziecko jest w stanie chodzić, ale jego chód może być opóźniony w czasie.
Oprócz wyżej wymienionego podziału wyróżnia się jeszcze jeden, który uwzględnia miejsce uszkodzenia komórek nerwowych. Zgodnie z nim MPD może mieć postać móżdżkową, pozapiramidową lub mieszaną.
Leczenie mózgowego porażenia dziecięcego
Na ten moment medycyna nie zna sposobu na naprawę uszkodzonej tkanki mózgowej. Co nie oznacza, że nie da się nic zrobić. W przypadku mózgowego porażenia dziecięcego można skoncentrować się na plastyczności mózgu. Najprościej mówiąc, polega ona na tym, że w wyniku wielokierunkowego leczenia (m.in. pod okiem lekarza, fizjoterapeuty, logopedy) zdrowe komórki mózgu przejmują funkcje tych, które uległy uszkodzeniu.
ażnym elementem leczenia jest również niedopuszczenie do niedoborów pokarmowych. U niektórych dzieci z MPD karmienie łyżeczką może być niebezpieczne i mało efektywne. W takim przypadku rodzice powinni skonsultować z lekarzem inną technikę karmienia. Czasami konieczne jest założenie gastrostomii przezskórnej (ang. percutaneous gastrostomy, PEG), która umożliwia bezpieczne karmienie chorego dziecka i pomaga uniknąć niedoborów składników odżywczych.
MPD to choroba przewlekła, która towarzyszy choremu przez całe życie. Jednak w lżejszych postaciach, gdy rehabilitacja rozpocznie się odpowiednio wcześnie, nie przekreśla szans na osiągnięcie pewnego stopnia samodzielności w życiu codziennym [3, 4].
[1] https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/choroby-neurologiczne/141866,mozgowe-porazenie-dzieciece
[2] Milewska, Agnieszka, et al. "Analiza czynników ryzyka mózgowego porażenia dziecięcego." Nowa Pediatria 4 (2011): 79-84.
[3] Andruszczak, Bartosz, et al. "Wielopłaszczyznowa opieka nad dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym." Medycyna Ogólna i Nauki o zdrowiu 18.4 (2012).
[4] Nowotny, Janusz, Krzysztof Czupryna, and Małgorzata Domagalska. "Aktualne podejście do rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym." Neurologia Dziecięca 18.35 (2009): 53-60.
