Kręgozmyk (ang. spondylolisthesis) to powolne, samoistne zsuwanie się jednego z kręgów w kierunku do tyłu lub do przodu. Jest to bolesna przypadłość, która może prowadzić do pogorszenia sprawności fizycznej, objawów neurologicznych i przewlekłych dolegliwości bólowych. Jednak w większości przypadków leczenie zachowawcze lub operacyjne kręgozmyku przynosi dobre rezultaty, pod warunkiem że nie zostanie zlekceważone.
Przyczyny kręgozmyku
U młodszych osób najczęstszą przyczyną kręgozmyku jest kręgoszczelina – uszkodzenie bardzo małego fragmentu kości. U młodych, aktywnych fizycznie osób ma ono związek z niedojrzałą strukturą kości, powtarzającymi się urazami i specyfiką ruchu. Z kolei u dorosłych najczęstszą przyczyną kręgoszczeliny jest choroba zwyrodnieniowa stawów [1, 2].
Objawy kręgozmyku
Objawy kręgozmyku nie występują od razu po przesunięciu się jednego kręgu w stosunku do drugiego. Rozwijają się powoli, dlatego na początku schorzenie może pozostać niezauważone.
Pierwsze niepokojące objawy pojawiają się z reguły w części lędźwiowo-krzyżowej lub lędźwiowej. Jest to uciążliwy ból odczuwany m.in. po odgięciu tułowia do tyłu, dłuższym pochylaniu czy siedzeniu. Oprócz niego mogą wystąpić:
przykurcze mięśniowe,
niedowłady,
zaburzenia oddawania kału i moczu,
drętwienie kończyn dolnych,
uczucie zesztywnienia pleców i kończyn dolnych,
tkliwość w okolicy kręgosłupa,
niedowłady.
Nie każda osoba z kręgozmykiem ma wszystkie z powyższych objawów. Ponadto stopień ich nasilenia zależy od różnych czynników m.in. wieku, stopnia zaawansowania schorzenia czy kondycji kręgosłupa.
W skrajnych przypadkach kręgozmyk prowadzi do utraty zdolności wykonywania codziennych czynności [1, 2].
Leczenie kręgozmyku
Pierwszy etap diagnostyki kręgozmyku to szczegółowy wywiad lekarski. Kolejny to badanie fizykalne mające na celu sprecyzowanie miejsca zmian. Po zebraniu wywiadu i badaniu fizykalnym lekarz może zdecydować o konieczności poszerzenia diagnostyki (np. o zdjęcie rentgenowskie danej części kręgosłupa albo tomografię komputerową w przypadku objawów neurologicznych).
Po postawieniu diagnozy wdrażane jest leczenie, które zależy m.in. od stopnia utraty styczności kręgów i nasilenia bólu. W terapii kręgozmyku wykorzystuje się zarówno inwazyjne, jak i nieinwazyjne metody leczenia.
Postępowanie nieinwazyjne polega na:
noszeniu gorsetu, który stabilizuje kręgosłup;
przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (np. z ibuprofenem, które są wydawane bez recepty);
wykonywaniu ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty;
stosowaniu okładów, które pomagają złagodzić ból (można zrobić je samodzielnie albo kupić gotowe plastry rozgrzewające);
używaniu maści rozgrzewającej (np. z ekstraktem z konopi) albo żelu o działaniu przeciwbólowym;
Ważne miejsce w leczeniu nieinwazyjnym zajmuje rehabilitacja pod okiem specjalisty. Odpowiednio dobrane ćwiczenia pozwalają wyrobić właściwe nawyki ruchowe i wzmocnić mięśnie stabilizujące kręgosłup.
Rehabilitacja kręgozmyku obejmuje także:
masaż tkanek głębokich, który zmniejsza chroniczne napięcie mięśni;
leczenie ciepłem i zimnem mające na celu usprawnienie krążenia krwi;
elektroterapię z użyciem prądów TENS, która stymuluje syntezę endorfin (tzw. hormonów szczęścia), działa przeciwbólowo i rozluźnia napięte mięśnie;
fonoforezę, która łagodzi ból, zmniejsza obrzęki i skurcze mięśni;
Ważne jest także spanie w odpowiedniej pozycji. Niezalecane są wszystkie pozycje zgięciowe (np. przyciąganie głowy do klatki piersiowej), ponieważ zwiększają napięcie mięśni i nasilają dolegliwości bólowe [1, 2, 3].
W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o konieczności leczenia chirurgicznego. Polega ono na usztywnieniu chorego segmentu kręgosłupa. Wskazaniem do postępowania inwazyjnego są: rwa kulszowa, nieustępujący ból, zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśniowej, parestezje oraz narastanie stopnia ześlizgu [1, 4].
Profilaktyka kręgozmyku
Profilaktyka kręgozmyku obejmuje trening mięśni, które stabilizują odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Ponadto istotna jest nauka właściwej mechaniki ciała podczas wykonywania codziennych czynności.
Przypisy
[1] Koreckij T.D., Fischgrund J.S. Degenerative Spondylolisthesis, „Journal of Spinal Disorders & Techniques”, 2015, 28.
[2] http://chirurg-kregoslupa.pl/kregozmyk.html
[3] Alfieri A., Gazzeri R., Prell J. et al. The current management of lumbar spondylolisthesis, „Journal of Neurosurgical Sciences”, 2013, 57.
[4] Schulte T.L., Ringel F., Quante M. et al. Surgery for adult spondylolisthesis: a systematic review of the evidence, „European Spine Journal”, 2016, 25.
