W ludzkim organizmie występują 3 parzyste gruczoły ślinowe: przyuszna, podjęzykowa i podżuchwowa (oraz liczne niewielkie ślinianki zlokalizowane w gardle i jamie ustnej). Odpowiadają one za produkcję śliny, która jest potrzebna m.in. do nawilżenia jamy ustnej, ochrony przed infekcjami czy wstępnego trawienia węglowodanów. W wyniku działania różnych czynników może dojść do powstawania kamieni, które blokują przewody wyprowadzające ślinę i powodują jej zastój. Mówi się wtedy o kamicy ślinianki. Co to za choroba, jakie są jej przyczyny i objawy?
Czym jest kamica ślinianki?
Ślinianki (łac. glandulae salivales) produkują około 1-2 litry śliny na dobę. Składa się ona w 99% wody, ale zawiera również sole mineralne, które mogą odkładać się np. wokół złuszczonych nabłonków i prowadzić do rozwoju kamicy.
Kamica ślinianek to częste schorzenie, które zazwyczaj występuje jednostronnie i obejmuje duże gruczoły ślinowe. Charakteryzuje się odkładaniem kamieni ślinowych na ciałach obcych, konglomeratach bakterii lub złuszczonym nabłonku.
Czym są kamienie ślinowe? To złogi, które powstają najczęściej z węglanu wapnia, fosforanu wapnia i fosforanu magnezu [1].
Przyczyny kamicy ślinianki
Przyczyny kamicy ślinianki nie zostały do końca poznane. Przypuszcza się, że za odkładanie kamieni ślinowych odpowiadają różne czynniki:
zdwojenie lub zwężenie przewodów wyprowadzających ślinę,
odwodnienie organizmu,
zaburzenia składu śliny (np. zwiększona gęstość lub stężenie wapnia),
zmiana pH śliny spowodowana infekcją jamy ustnej,
przewlekłe choroby zapalne gruczołów ślinowych,
zwiększone stężenie wapnia w surowicy,
zespół Sjögrena,
choroby przytarczyc,
otyłość,
nadciśnienie tętnicze.
Wymienione wyżej czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia kamicy ślinianki. Jednak bezpośrednia przyczyna odkładania złogów zazwyczaj pozostaje nieznana [1].
Objawy kamicy ślinianki
Kamienie ślinowe blokują przewody wyprowadzające ślinę, przez co powodują jej zastój. Doprowadza to do rozwoju stanu zapalnego, obrzęku i bólu.
Obecność dużych kamieni ślinowych może dawać bardziej nasilone objawy pod postacią tzw. kolki ślinowej. Objawia się ona kłującym, silnym bólem i obrzękiem ślinianki. Jeśli zalegają one przez dłuższy czas, może dojść do zwłóknienia gruczołu ślinowego i powstania guza Küttnera (łagodnego, nienowotworowego guza).
Objawy charakterystyczne dla kamicy ślinianki nasilają się podczas posiłki i ustępują kilka godzin po jego zakończeniu. Wynika to z tego, że widok i zapach jedzenia stymulują aktywność gruczołów ślinowych [1].
Leczenie kamicy ślinianki
Diagnostyka kamicy ślinianki opiera się na szczegółowym wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym, podczas którego uwagę zwraca m.in. obrzęk, bolesność dotykowa i twardość badanej ślinianki. W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o konieczności wykonania badań dodatkowych np. USG czy RTG gruczołów ślinowych (większość złogów to tzw. kamienie cieniujące, które są widoczne na zdjęciu RTG).
Po ustaleniu rozpoznania wdraża się leczenie. Jeśli problemem są małe kamienie ślinow,e zazwyczaj zaczyna się od leczenia zachowawczego. Polega ono na nawadnianiu organizmu, spożywaniu kwaśnych pokarmów, które pobudzają wydzielanie śliny i mogą doprowadzić do “wypłukania” złogów. Jeśli chory zmaga się dolegliwościami bólowymi, lekarz zaleca się również niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które łagodzą stan zapalny i ból.
W wielu przypadkach leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów i niezbędna jest interwencja chirurgiczna. W zależności od tego, gdzie znajdują się kamienie ślinowe, przeprowadza się zabieg polegający na nacięciu przewodu i ewakuacji kamieni lub wycięciu całego gruczołu ślinowego (tę metodę stosuje się, gdy kamica ma charakter nawracający lub obejmuje miąższ ślinianki) [1].
Profilaktyka kamicy ślinianki
Jedną z przyczyn kamicy ślinianki jest odwodnienie organizmu. W związku z tym, aby zapobiec powstawaniu złogów, należy dbać o wypijanie odpowiedniej ilości płynów. Kobietom zaleca się 2 l płynów dziennie, a mężczyznom 2,5 l [2].
Przypisy
[1] https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/106163,kamica-slinianek
[2] Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.
