Dyzartria jest jednym z typów zaburzeń mowy. Polega ono na braku możliwości koordynacji mięśni używanych do produkcji mowy – mięśni twarzy, ust lub układu oddechowego. Zwykle wynika z urazu mózgu lub stanu neurologicznego, takiego jak udar.
Osoby z dyzartrią mają trudności z kontrolowaniem mięśni używanych do wydawania normalnych dźwięków. To zaburzenie może wpływać na wiele aspektów mowy. Pacjent może stracić zdolność prawidłowego wymawiania dźwięków lub mówienia normalnym poziomem głośności, nie być w stanie kontrolować jakości, intonacji i tempa, w jakim mówi. Mowa może stać się wolna lub niewyraźna. W wyniku tych problemów osoba z dyzartrią może nie być rozumiana. W niektórych przypadkach osoby z dyzartrią mogą być w stanie wypowiedzieć tylko krótkie frazy, pojedyncze słowa lub w ogóle nie wypowiadać się zrozumiale.
Dyzartria nie wpływa na inteligencję ani rozumienie, jednak problemy z mową mogą wpływać na interakcje społeczne, zatrudnienie i edukację.
Przyczyny dyzartrii
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn dyzartrii. Obejmują choroby toksyczne, metaboliczne, zwyrodnieniowe, urazowe uszkodzenie mózgu lub udary.
Choroby zwyrodnieniowe obejmują parkinsonizm, stwardnienie zanikowe boczne (ALS), stwardnienie rozsiane, chorobę Huntingtona, chorobę Niemanna-Picka i ataksję Friedreicha. Stany toksyczne i metaboliczne obejmują: chorobę Wilsona, hipoksyczną encefalopatię, np. w wyniku tonięcia, i centralną mielinolizę mostu.
Powodują one uszkodzenia kluczowych obszarów mózgu zaangażowanych w planowanie, wykonywanie lub regulację operacji motorycznych mięśni szkieletowych, w tym mięśni głowy i szyi (których dysfunkcja charakteryzuje dyzartrię). Może to spowodować dysfunkcję lub uszkodzenie: kory motorycznej lub czuciowej mózgu, szlaków korowo-opuszkowych, móżdżku, jąder podstawnych, pnia mózgu lub połączeń nerwowo-mięśniowych, które blokują zdolność układu nerwowego do aktywacji jednostek motorycznych i wpływają na prawidłowy zakres i siłę ruchów.
Dyzartria może wystąpić w wyniku uszkodzenia mózgu przed lub w trakcie porodu, np. w przypadku porażenia mózgowego. Może być także nabyta – gdy występuje w wyniku zmian w mózgu w późniejszym życiu, takich jak uszkodzenie spowodowane udarem, ciężkim urazem głowy lub guzem mózgu bądź stanem postępującym, takim jak np. choroba Parkinsona.
Zachorować mogą zarówno dzieci, jak i dorośli. Ryzyko wystąpienia dyzartrii jest większe, jeśli pacjent:
- ma wysokie ryzyko udaru
- cierpi na zwyrodnieniową chorobę mózgu
- ma chorobę nerwowo-mięśniową
- nadużywa alkoholu lub narkotyków
- jest w złym stanie zdrowia.
Jakie są objawy dyzartrii?
Objawy dyzartrii mogą mieć postać od łagodnej do ciężkiej. Typowe objawy to:
- bełkotliwa wymowa
- powolna mowa
- szybka mowa
- nieprawidłowy, zróżnicowany rytm mowy
- pacjent mówi cicho lub szeptem
- trudności ze zmianą głośności mowy
- głos nosowy, napięty lub ochrypły
- trudności w kontrolowaniu mięśni twarzy
- trudności z przeżuwaniem, połykaniem lub kontrolowaniem języka
- ślinienie się.
Dyzartria – diagnostyka
Jeśli istnieje podejrzenie dyzartrii, pacjenta najczęściej kieruje się do logopedy. Specjalista może skorzystać z kilku badań i testów, aby ocenić nasilenie i zdiagnozować przyczynę dyzartrii, sprawdzając artykulacją, pracę mięśni twarzy itd.
Po wstępnym badaniu lekarz może zlecić wykonanie jednego lub więcej z następujących badań:
- Badanie MRI lub CT w celu uzyskania szczegółowych obrazów mózgu, głowy i szyi
- elektroencefalogram (EEG) do pomiaru aktywności elektrycznej w mózgu
- elektromiogram (EMG) do pomiaru impulsów elektrycznych mięśni
- badanie przewodnictwa nerwowego (NCS) w celu zmierzenia siły i szybkości, z jaką nerwy wysyłają sygnały elektryczne
- badania krwi lub moczu w celu wykrycia infekcji lub innej choroby, która może powodować dyzartrię
- nakłucie lędźwiowe w celu wykrycia infekcji, zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego lub raka mózgu
- testy neuropsychologiczne mierzące zdolności poznawcze i zdolność rozumienia mowy, czytania i pisania
Leczenie dyzartrii
Leczenie tego schorzenia jest przede wszystkim uzależnione od przyczyny. Jeśli powodem jest choroba podstawowa, leczenie opiera się na jej terapii. Niezależnie od przyczyny, pomocna jest fizjoterapia i ćwiczenia wspomagające, np. zwiększające siłę mięśni aparatu mowy.
