Ból i uczucie dyskomfortu pojawiające się przed w trakcie lub po współżyciu płciowym określa się mianem dyspareunii. Szacuje się, że problem ten dotyka około 10-20% kobiet i 5% mężczyzn. W rzeczywistości liczby te mogą być większe, ponieważ nie wszystkie osoby mówią otwarcie o swoim problemie. Nie warto go ukrywać i lekceważyć. Nieleczona dyspareunia może mieć negatywny wpływ zarówno na zdrowie fizyczne i psychiczne, jak i relacje w związku.
Przyczyny dyspareunii
U podłoża dyspareunii leżą czynniki fizjologiczne i psychologiczne. Ponadto przyczyną uczucia dyskomfortu i bólu mogą być problemy w relacji np. brak bliskości emocjonalnej czy pociągu seksualnego do partnera lub partnerki.
Wśród przyczyn fizjologicznych wymienia się: endometriozę, mięśniaki macicy, infekcje i stany zapalne w obrębie narządów płciowych, zmiany nowotworowe, zaburzenia hormonalne (m.in. u kobiet w okresie menopauzy), powikłania po zabiegach chirurgicznych, a także nieprawidłowości w budowie narządów płciowych.
Problem z dyspareunią zgłaszają również kobiety po porodzie – zarówno siłami natury, jak i cięciu cesarskim. W przypadku tej grupy problemem mogą być blizny lub niewłaściwe odtworzenie anatomii organów.
Nie tylko zmiany hormonalne, infekcje i stany zapalne, powikłania po porodzie czy zabiegu są przyczyną bólu i uczucia dyskomfortu. U podłoża dyspareunii mogą leżeć również czynniki psychologiczne m.in. wysoki poziom stresu, zaburzenia nastroju, obniżone poczucie własnej wartości, a także zaburzenia lękowe [1, 2].
Objawy dyspareunii
Dyspareunia objawia się bólem zlokalizowanym w obrębie narządów płciowych lub miednicy. Dolegliwości bólowe mogą występować już od pierwszego współżycia płciowego (dyspareunia pierwotna) albo pojawiać się po kilku miesiącach lub latach od rozpoczęcia współżycia (dyspareunia wtórna).
Oprócz bólu mogą pojawić się pieczenie i uczucie dyskomfortu [2].
Leczenie dyspareunii
Przyczyny dyspareunii są różne, dlatego w celu jej rozpoznania konieczne jest przeprowadzenie pogłębionego wywiadu i badania fizykalnego. W trakcie rozmowy z pacjentem ginekolog lub seksuolog zadaje pytania dotyczące m.in. przebytych chorób i zabiegów, przyjmowanych leków, występowania chorób w rodzinie, doświadczeń i przekonań związanych ze sferą seksualną.
Po szczegółowy wywiadzie lekarz przeprowadza badanie fizykalne w celu oceny narządów płciowych. W niektórych przypadkach konieczne są dodatkowe badania lub konsultacja z psychologiem.
Wybór metody leczenia zależy od przyczyny dyspareunii. Jeśli są nią czynniki natury psychologicznej lub problemy w relacji, potrzebna jest konsultacja z psychologiem. W niektórych przypadkach (np. u osób z depresją) istnieje potrzeba połączenia psychoterapii z farmakoterapią.
Inaczej wygląda to, gdy przyczyną bólu i uczucia dyskomfortu są czynniki fizjologiczne. Jeśli są to infekcje intymne, lekarz może zalecić stosowanie tabletek lub globulek dopochwowych, kremów albo żelów do higieny intymnej. Zawarte w nich składniki zwalczają drobnoustroje chorobotwórcze, a także chronią przed ponownym rozwojem infekcji intymnej.
Globulki, tabletki, kremy czy żele znajdują zastosowanie nie tylko w profilaktyce i leczeniu infekcji. Te, które zawierają składniki o działaniu nawilżającym (np. kwas hialuronowy), są pomocne, gdy przyczyną dyspareunii jest suchość pochwy.
W niektórych przypadkach psychoterapia, farmakoterapia i stosowanie odpowiednich kosmetyków do higieny intymnej nie wystarczą. Czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne (np. u kobiet chorujących na endometriozę) albo połączenie leków i psychoterapii z fizjoterapią [1, 2].
Profilaktyka dyspareunii
Nie wszystkie przyczyny dyspareunii da się wyeliminować. Jednak są też i takie, na które można wpłynąć, stosując się do zasad profilaktyki. Mowa tu infekcjach intymnych.
W ramach profilaktyki warto pamiętać o przestrzeganiu zasad higieny intymnej (przy czym zalecane są kosmetyki do higieny intymnej bez konserwantów i alkoholu), unikaniu korzystania ze wspólnych ręczników, a także noszeniu bawełnianej bielizny.
Przypisy
[1] Hill, D. Ashley, and Chantel A. Taylor. "Dyspareunia in women." American family physician 103.10 (2021): 597-604.
[2] https://www.medicover.pl/zdrowie/seks/dyspareunia/
