Dysmorfofobia (ang. body dysmorphic disorder) to cielesne zaburzenie dysmorficzne. Szacuje się, że występuje u około 2% populacji. Czym się objawia, jakie są i jego przyczyny i jak przebiega leczenie?
Czym jest dysmorfofobia?
Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Pediatrycznego DSM-5, dysmorfofobia to zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.
Charakteryzuje się zaburzonym obrazem własnego ciała. Zaabsorbowaniem jednym lub kilkoma defektami (np. pieprzykiem, małą blizną), które są mało znaczące lub niezauważalne dla innych osób. W zależności od stopnia wglądu chory zdaje sobie sprawę, że jego myśli i zachowania nie są racjonalne albo jest głęboko przekonany, że jego obawy są całkowicie prawdziwe [1, 2].
Przyczyny dysmorfofobii
Przyczyny dysmorfofobii nie są do końca znane. Przypuszcza się, że pewną rolę odgrywają czynniki genetyczne, ponieważ zaobserwowano, że 20% chorych ma bliskiego krewnego z podobnym zaburzeniem.
Oprócz uwarunkowań genetycznych wyróżnia się czynniki środowiskowe, psychologiczne i osobowościowe, które predysponują do wystąpienia dysmorfofobii.
Czynniki środowiskowe: odrzucenie, stresujące wydarzenia, traumatyczne doświadczenia z przeszłości (np. wykorzystywanie w dzieciństwie), negatywne postrzeganie przez rodziców czy krytykowanie wyglądu przez inne osoby.
Czynniki osobowościowe i psychologiczne: niskie poczucie własnej wartości i samoocena, narcyzm, perfekcjonizm, introwersja czy problemy emocjonalne.
W dzisiejszych czasach wskazuje się jeszcze jeden czynnik zwiększający ryzyko dysmorfofobii. Mowa o mediach społecznościowych, które promują kult idealnej sylwetki. Część osób przeglądając materiały publikowane w internecie, zaczyna porównywać się z innymi, dostrzegać nawet mało widoczne defekty swojego ciała i dążyć do ich poprawy [1, 2].
Objawy dysmorfofobii
Zaburzony obraz może dotyczyć zarówno całego ciała, jak i niektórych części (w takiej sytuacji mówi się np. o dysmorfofobii twarzy). Poza tym niektórzy chorzy skupiają się na defektach ciała, które w rzeczywistości nie istnieją.
Po czym poznać dysmorfofobię? Osoba z tego typu zaburzeniem nieustannie myśli o danym defekcie, bardzo często przegląda się w lustrach (i innych miejscach, gdzie widzi swoje odbicie np. szybach), podejmuje obsesyjne próby ukrycia defektu (m.in. poprzez częste korzystanie z zabiegów medycyny estetycznej) i ma poczucie bycia ocenianą przez innych przez pryzmat tego defektu.
Ciągłe przeglądanie się w lustrze, próby ukrycia defektu itd. mogą wydawać się czymś błahym i niegroźnym dla zdrowia. Jednak w rzeczywistości są poważnym problemem, który może odbić się na wielu sferach życia. Niektóre osoby z dysmorfofobią wycofują się z życia społecznego, izolują się od znajomych i rodziny. Ponadto mogą wykazywać niechęć do pracy.
Zdarza się, że osoby z dysmorfofobią mają myśli samobójcze. To pokazuje, że jest to zaburzenie, którego nie należy bagatelizować [1, 2].
Leczenie dysmorfofobii
Jak przebiega leczenie dysmorfofobii? Dobre rezultaty w leczeniu tego typu zaburzenia daje psychoterapia poznawczo-behawioralna. Jej podstawą jest założenie, że poprzez modyfikację błędnego sposobu myślenia można uzyskać zmianę zachowania i nastroju. Podczas terapii psycholog stosuje techniki, które pomagają choremu zweryfikować własne przekonania i zastąpić je bardziej efektywnymi i realistycznymi myślami [3].
Uzupełnieniem psychoterapii mogą być techniki relaksacyjne, które redukują stres i napięcie. Zaliczają się do nich m.in. joga, technika głębokiego oddychania, aromaterapia, trening autogenny Schultza czy relaksacja progresywna Jacobsona.
W łagodzeniu stresu i napięcia mogą pomóc również ziołowe suplementy diety. Do ziół o działaniu delikatnie uspokajającym należą m.in. melisa lekarska, chmiel zwyczajny, kozłek lekarski, lawenda wąskolistna i dziurawiec zwyczajny [4].
W ciężkich przypadkach psychoterapia, techniki relaksacyjne i suplementacja są nieskuteczne. Lekarz psychiatra może zdecydować wtedy o konieczności wdrożenia farmakoterapii.
Przypisy
[1] Ross J., Gowers S. Zaburzenie obrazu ciała. Psychiatr. Treat. 2011 17: 142-149
[2] Urban-Kowalczyk M. "Dysmorfofobia-update." Psychiatria po Dyplomie 4 (2023).
[3] https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/psychoterapia-poznawczo-behawioralna-cbt/
[4] Dobros N. "Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym." Post Fitoter 18.3 (2017): 215-22.
