Czerniak oka to rodzaj raka, który rozwija się w komórkach wytwarzających pigment – substancję, która nadaje kolor skórze, włosom i oczom. Czerniak może rozwinąć się zarówno na skórze, jak i wewnątrz gałki ocznej lub na spojówce. Chociaż jest to najczęstszy rak oka u dorosłych, czerniak oka występuje bardzo rzadko.
Ponieważ większość czerniaków tworzy się w części oka, której nie widać, patrząc w lustro, mogą być trudne do wykrycia. Ponadto czerniak oka zazwyczaj nie powoduje wczesnych objawów. Dlatego tak ważne jest regularne odwiedzanie okulisty.
Czerniak oka – przyczyny
Nie jest jasne, dlaczego rozwijają się czerniaki oka. Obecnie wiemy, że osoby urodzone z pewnymi naroślami w oku lub na oku (znamiona lub pieprzyki), a także osoby o jaśniejszych oczach, są bardziej narażone na rozwój czerniaka oka.
Wiemy natomiast, że czerniak oka występuje, gdy DNA komórek barwnikowych oka rozwija się nieprawidłowo. Te wady w rozwoju powodują, że komórki mnożą się w sposób niekontrolowany. Zmutowane komórki zbierają się w oku lub na oku i tworzą czerniaka.
Wyróżniamy pewne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju czerniaka. Obejmują one:
- narażenie na naturalne lub sztuczne światło słoneczne (np. z solarium) przez dłuższy czas może powodować czerniaka na powierzchni oka (czerniak spojówki)
- jasne oczy (niebieskie lub zielone oczy)
- starszy wiek
- rasa biała
- predyspozycje genetyczne
- osoby z niektórymi dziedzicznymi chorobami skóry, takimi jak zespół znamion dysplastycznych, które powodują nieprawidłowe znamiona
- osoby z nieprawidłową pigmentacją skóry obejmującą powieki i zwiększoną pigmentacją błony naczyniowej oka
- osoby mające pieprzyk w oku lub na powierzchni oka.
Czerniak oka – objawy
We wczesnych stadiach czerniak oka może nie dawać żadnych objawów. Ponieważ większość czerniaków rozwija się w niewidocznej części oka, pacjent może nie być świadom, że cierpi na nowotwór oka.
Objawy, które mogą wystąpić to:
- ciemna plama na tęczówce lub spojówce
- niewyraźne lub zniekształcone widzenie lub martwe pole widzenia bocznego
- wrażenie migających świateł i błysków
- zmiana kształtu źrenicy.
Rozpoznanie czerniaka oka rozpoczyna się od badania rozszerzonego oka przez okulistę. Ponieważ czerniak oka może początkowo nie powodować żadnych objawów, chorobę często wykrywa się podczas rutynowego badania wzroku.
Czerniak różni się od znamion lub pieprzyka w oku lub na oku. Czerniaki wewnątrz oka mogą mieć różne kolory, od ciemnego do jasnobrązowego, pomarańczowego lub w ogóle nie mieć koloru. Zwykle są grubsze niż znamiona, dodatkowo może z nich wyciekać płyn.
Jeśli okulista podejrzewa nowotwór gałki ocznej, może zlecić więcej badań. Mogą to być:
- Badanie ultrasonograficzne oka
Badanie ultrasonograficzne oka to zabieg, w którym fale dźwiękowe o wysokiej energii są odbijane od wewnętrznych tkanek oka w celu wywołania echa. Podczas badania stosuje się krople służące do znieczulenia oka, a mała sonda, która wysyła i odbiera fale dźwiękowe, jest delikatnie umieszczana na jego powierzchni. Echa tworzą obraz wnętrza oka. Powstały obraz pozwala okuliście zbadać zmianę nowotworową.
- Angiografia
Ta procedura wykorzystuje podawany do krwi barwnik. Dociera on do oka, a następnie specjalna kamera robi zdjęcia wnętrza gałki ocznej, aby sprawdzić, czy nie ma zatoru lub wycieku.
- Optyczna tomografia koherentna
Ta metoda obrazowania, znana również jako OCT, wykonuje bardzo szczegółowe zdjęcia wnętrza oka.
- Biopsja
Jeśli okulista podejrzewa nowotwór gałki ocznej, może wykonać biopsję. Tkanka jest pobierana przy pomocy igły, a następnie testowana i badana w laboratorium. Zwykle biopsje nie są wymagane do rozpoznania czerniaka oka, ale mogą ujawnić informacje o guzie oraz o tym, czy może on rozprzestrzenić się na inne części ciała.
Okulista może skierować pacjenta do innego specjalisty, najczęściej onkologa, w celu wykonania dalszych badań w celu ustalenia, czy czerniak się rozprzestrzenił. Badania te mogą wymagać regularnego powtarzania przez wiele lat.
Leczenie czerniaka oka
Dobór metody leczenia w dużej mierze zależy od umiejscowienia, wielkości i stadium zaawansowania czerniaka oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Metody leczenia dzielą się na dwie kategorie: radioterapię i operację.
Radioterapia
W radioterapii stosuje się różne rodzaje promieniowania, aby zabić komórki nowotworowe i zapobiec dalszemu rozwojowi raka. W zależności od wybranej ścieżki terapeutycznej radioterapia może być oparta na radioizotopie umieszczanym w pobliżu guza na specjalnej płytce, lub może być wykonywana przy pomocy specjalnej maszyny.
Operacja czerniaka oka
W zależności od wielkości i umiejscowienia czerniaka może być zalecany zabieg chirurgiczny. Operacja może obejmować usunięcie guza i części otaczającej go zdrowej tkanki oka. W przypadku większych guzów, nowotworów powodujących ból oka oraz guzów obejmujących nerw wzrokowy operacja może obejmować usunięcie całej gałki ocznej. Po usunięciu oka umieszcza się na jego miejscu implant i mocuje do mięśni oka, tak aby implant mógł się poruszać.
